به گزارش سلامت نیوز به نقل از کلولند کلینیک، سندرم متابولیک گروهی از شرایط است که با هم خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی، دیابت نوع 2 و سکته را افزایش می دهد؛ همچنین می تواند منجر به سایر مشکلات سلامتی شود، مانند شرایط مربوط به تجمع پلاک در دیواره شریان (آترواسکلروز) و آسیب اندام.
نام های دیگر برای سندرم متابولیک عبارتند از:
- سندرم X.
- سندرم مقاومت به انسولین
- سندرم دیس متابولیک
معیارهای سندرم متابولیک
اگر فردی حداقل سه مورد از موارد زیر را داشته باشد، معیارهای سندرم متابولیک را دارد:
- اضافه وزن شکمی: دور کمر بیش از 40 اینچ در مردان و 35 اینچ در زنان
- هیپرتری گلیسیریدمی: سطوح تری گلیسیرید که 150 میلی گرم در دسی لیتر خون (mg/dL) یا بیشتر است.
- سطوح پایین کلسترول HDL: کلسترول HDL کمتر از 40 میلی گرم در دسی لیتر در مردان و یا کمتر از 50 میلی گرم در دسی لیتر در زنان
- سطح قند خون بالا: سطح قند خون ناشتا 100 میلی گرم در دسی لیتر یا بیشتر. اگر 100 تا 125 میلی گرم در دسی لیتر باشد، پیش دیابت دارید. اگر بیش از 125 میلی گرم در دسی لیتر باشد، احتمالاً دیابت نوع 2 دارید.
- فشار خون بالا: مقادیر فشار خون سیستولیک 130 میلی متر جیوه یا بالاتر (عدد بالا) و/یا دیاستولیک 85 میلی متر جیوه یا بالاتر (عدد پایین).
همه این شرایط به صورت جداگانه خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی، دیابت نوع 2 و سکته را افزایش می دهد. اما وقتی سه مورد یا بیشتر دارید، خطر شما به میزان قابل توجهی افزایش می یابد. شما باید تشخیص سندرم متابولیک را به عنوان یک علامت هشدار دهنده ببینید تا سعی کنید جنبه های سلامتی خود را تغییر دهید.
سندرم متابولیک چقدر شایع است؟
سندرم متابولیک در ایالات متحده شایع است. از هر 3 بزرگسال، حدود 1 نفر به آن مبتلا هستند.
علائم سندرم متابولیک چیست؟
همه جنبه های سندرم متابولیک باعث ایجاد علائم نمی شوند. بنابراین، علائم شما بسته به اینکه کدام یک از پنج بیماری را دارید، متفاوت خواهد بود. به عنوان مثال، فشار خون بالا، تری گلیسیرید بالا و کلسترول HDL پایین معمولاً علائمی ایجاد نمی کنند.
قند خون بالا (هیپرگلیسمی) می تواند برای برخی افراد علائمی ایجاد کند، مانند:
- پوست تیره در زیر بغل یا پشت و کناره های گردن (آکانتوز نیگریکانس)
- تاری دید
- افزایش تشنگی (پلی دیپسی)
- افزایش ادرار به خصوص در شب
- خستگی
در صورت داشتن این علائم به پزشک مراجعه کنید.
علت سندرم متابولیک چیست؟
عوامل متعددی در ایجاد سندرم متابولیک نقش دارند و این یک شبکه پیچیده از عوامل است اما محققان معتقدند مقاومت به انسولین عامل اصلی این سندرم است.
مقاومت به انسولین زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های ماهیچه‌ها، چربی و کبد آنطور که باید به انسولین پاسخ نمی‌دهند، هورمونی که پانکراس شما می‌سازد و برای زندگی و تنظیم سطح گلوکز خون ضروری است.
به چند دلیل، سلول های ماهیچه ای، چربی و کبد شما می توانند به انسولین پاسخ نامناسبی بدهند. این بدان معنی است که آنها نمی توانند گلوکز را از خون شما به طور موثر جذب کنند یا آن را ذخیره کنند. این وضعیت مقاومت به انسولین است. در نتیجه، لوزالمعده شما انسولین بیشتری تولید می‌کند تا بر افزایش سطح گلوکز خون غلبه کند که هیپرانسولینمی نامیده می شود.
اگر بدن شما نتواند انسولین کافی برای مدیریت موثر قند خون تولید کند، منجر به قند خون بالا (هیپرگلیسمی) و پیش دیابت یا دیابت نوع 2 می شود. مقاومت به انسولین و هیپرانسولینمی نیز می تواند در موارد زیر نقش داشته باشد:
- چاقی
- بیماری قلب و عروقی
- بیماری کبد چرب
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
موارد زیر همگی می توانند به مقاومت به انسولین کمک کنند:
- اضافه وزن در اطراف شکم یا داشتن چاقی: چربی بدن مواد شیمیایی (به نام سیتوکین های پیش التهابی ) آزاد می کند که اثر انسولین را کاهش می دهد. هرچه چربی اضافی بدن شما بیشتر باشد، می تواند بر نحوه عملکرد انسولین تأثیر منفی بگذارد. مطالعات نشان می دهد که چربی اضافی بدن در اطراف شکم شما، خطر مقاومت به انسولین را افزایش می دهد. چربی احشایی اضافی (چربی اطراف اندام های شما) نسبت به چربی اضافی زیر جلدی (چربی زیر پوست) مقاومت بیشتری نسبت به انسولین ایجاد می کند. اما هر دو در سندرم متابولیک نقش دارند.
- عدم فعالیت بدنی: ماهیچه های شما برای عملکرد خود از گلوکز و گلوکز ذخیره شده ( گلیکوژن ) استفاده می کنند. فعالیت بدنی بدن شما را نسبت به انسولین حساس تر می کند و عضله ای می سازد که می تواند گلوکز خون بیشتری را جذب کند. عدم فعالیت بدنی می تواند اثرات معکوس داشته باشد و باعث مقاومت به انسولین شود.
- برخی داروها: برخی داروها می توانند باعث مقاومت به انسولین شوند، از جمله کورتیکواستروئیدها، برخی از داروهای فشار خون، برخی درمان های HIV و برخی داروهای روانپزشکی.
- ژنتیک: ژن هایی که از والدین بیولوژیکی خود به ارث برده اید می توانند در ایجاد مقاومت به انسولین نقش داشته باشند. آنها همچنین می توانند به چاقی، فشار خون بالا و کلسترول بالا کمک کنند.
تشخیص و آزمایشات
معیارهای سندرم متابولیک شامل کلسترول پایین HDL، چربی اضافی شکم، قند خون بالا و فشار خون بالا است.
سندرم متابولیک خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی، دیابت نوع 2 و سکته را افزایش می دهد. اگر حداقل سه مورد از معیارها را داشته باشید، به سندرم متابولیک مبتلا هستید.
پزشک اگر فکر می‌کند در معرض خطر ابتلا به سندرم متابولیک هستید یا به آن مبتلا هستید، یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و آزمایش خون را تجویز می‌کند. آنها فشار خون شما را بررسی می کنند و ممکن است دور کمر شما را اندازه گیری کنند.
آنها آزمایش های خون را درخواست می کنند، مانند:
- پانل لیپید: این پانل شامل چهار اندازه گیری مختلف کلسترول و اندازه گیری تری گلیسیرید شما است.
- پانل متابولیک پایه (BMP): این پانل هشت ماده را در خون شما اندازه گیری می کند و یک نمای کلی از سلامت شما ارائه می دهد.
- آزمایش گلوکز ناشتا: BMP شامل اندازه‌گیری قند خون است، اما اگر برای BMP روزه نگرفته‌اید، ممکن است پزشک از شما آزمایش خونی بگیرد که قند خون شما را بعد از 8 تا 12 ساعت ناشتا بررسی می‌کند.
اگر حداقل سه معیار از پنج معیار را بر اساس نتایج این آزمایشات و امتحان داشته باشید، به سندرم متابولیک مبتلا خواهید شد.
این آزمایش‌های خون معمولاً آزمایش‌های معمولی هستند. بنابراین، پزشک ممکن است پس از آزمایش‌های معمول به شما بگوید که سندرم متابولیک دارید (یا در معرض خطر برخی بیماری‌ها هستید).
سندرم متابولیک چگونه درمان می شود؟
اهداف اصلی درمان سندرم متابولیک کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی و دیابت نوع 2 در صورتی است که قبلاً به آنها مبتلا نیستید. درمان می تواند شامل داروها و یا تغییر شیوه زندگی باشد.
تغییر سبک زندگی برای مدیریت سندرم متابولیک
تغییرات سبک زندگی کلیدی برای مدیریت شرایطی است که به سندرم متابولیک کمک می کند. تغییرات عبارتند از:
- حفظ یا تلاش برای رسیدن به وزنی که برای شما سالم است: پزشک شما ممکن است تلاش برای کاهش وزن اضافی را توصیه کند. یک مطالعه نشان داد که کاهش 7 درصد از وزن اضافی می تواند شروع دیابت نوع 2 را تا 58 درصد کاهش دهد.
- ورزش منظم: فعالیت بدنی فواید زیادی دارد که به مبارزه با مقاومت به انسولین کمک می کند، می تواند به سلامت سیستم قلبی عروقی شما کمک کند و در صورت نیاز ممکن است به کاهش وزن کمک کند. هر گونه افزایش فعالیت بدنی مفید است. اما قبل از شروع یک برنامه ورزشی، از پزشک خود بپرسید که چه سطحی از فعالیت بدنی برای شما مناسب است.
- خوردن غذاهای سالم برای قلب: پزشک یا متخصص تغذیه شما ممکن است توصیه کند از خوردن مقادیر زیاد کربوهیدرات ها (که باعث تولید بیش از حد انسولین می شود) و مصرف کمتر چربی ناسالم، قند، گوشت قرمز و نشاسته های فرآوری شده خودداری کنید. در عوض، آنها احتمالاً توصیه می‌کنند که رژیم غذایی حاوی غذاهای کامل که شامل سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل، ماهی و مرغ بدون چربی بیشتر باشد. رژیم مدیترانه ای یکی از نمونه های رژیم غذایی سالم برای قلب است.
- داشتن خواب با کیفیت: خواب با کیفیت برای سلامت کلی حیاتی است. کمبود خواب و اختلالات خواب (مانند آپنه خواب) می تواند سندرم متابولیک را بدتر کند یا در ایجاد آن نقش داشته باشد. اگر مشکل خواب دارید، با متخصص خود صحبت کنید. آنها می توانند آزمایشاتی را انجام دهند و درمان یا تغییراتی در روال خواب شما پیشنهاد دهند.
- اجتناب یا ترک سیگار: سیگار می تواند کلسترول HDL را کاهش و فشار خون را افزایش دهد. همچنین به رگ های خونی شما آسیب می رساند که می تواند منجر به بیماری عروق کرونر شود. اگر سیگار می کشید، سعی کنید آن را ترک کنید.
- مدیریت استرس: سطوح بالای کورتیزول (هورمون استرس) در مدت زمان طولانی می تواند تری گلیسیرید، قند خون و فشار خون را افزایش دهد. استراتژی هایی برای مدیریت استرس خود پیدا کنید، مانند ورزش، یوگا، تمرکز حواس یا تمرینات تنفسی.
دارو برای مدیریت سندرم متابولیک
داروها و درمان های مختلف می توانند به مدیریت شرایطی که به سندرم متابولیک کمک می کنند کمک کنند. آنها عبارتند از:
- داروهای کلسترول : استاتین ها (مهارکننده های HMG CoA ردوکتاز) داروهای تجویزی هستند که افراد برای پایین آوردن کلسترول خود به سطوح سالم مصرف می کنند.
- داروهای فشار خون: این داروها (ضد فشار خون) داروهای تجویزی هستند که فشار خون شما را به طرق مختلف پایین می آورند. به عنوان مثال می توان به تیازید، مهارکننده های ACE و مسدود کننده های کانال کلسیم اشاره کرد .
- داروهای خوراکی دیابت: این داروها به روش های مختلفی برای کاهش قند خون شما عمل می کنند. رایج ترین دارو متفورمین است که یک بیگوانید است.
- جراحی چاقی: جراحی کاهش وزن دسته‌ای از عمل‌های جراحی است که برای کمک به کاهش وزن افراد مبتلا به چاقی انجام می‌شود. در صورتی که سایر روش های کاهش وزن موثر نبوده و اگر چاقی خطر بیشتری نسبت به جراحی برای سلامتی شما داشته باشد، پزشک شما ممکن است جراحی چاقی را توصیه کند.
- درمان‌های اختلال خواب: اگر اختلال خواب دارید، درمان‌های خاصی مانند دستگاه CPAP برای آپنه خواب یا قرص‌های خواب برای بی‌خوابی می‌توانند به شما کمک کنند.
- روان درمانی: روان درمانی (گفتار درمانی) اصطلاحی است برای انواع تکنیک های درمانی که هدف آن کمک به فرد در شناسایی و تغییر احساسات، افکار و رفتارهای ناسالم است. روان درمانی ممکن است به شما در مدیریت استرس یا درک و تغییر رفتارهای ناسالم مرتبط با غذا خوردن کمک کند.
آیا می توانید سندرم متابولیک را معکوس کنید؟
بله، معکوس کردن سندرم متابولیک امکان پذیر است. تغییرات سبک زندگی می تواند کمک زیادی به بهبود سلامت شما کند. داروها نیز می توانند کمک کنند. متخصص با شما همکاری خواهد کرد تا بهترین برنامه را برای شما بیابد.
آیا می توانم از سندرم متابولیک جلوگیری کنم؟
شما نمی توانید همه عواملی را که در ایجاد سندرم متابولیک نقش دارند، مانند ژنتیک و سن خود، تغییر دهید. اما تغییرات سبک زندگی که می تواند به درمان سندرم متابولیک کمک کند، همان مراحلی است که می تواند به پیشگیری از آن کمک کند.
اگر سابقه خانوادگی دیابت، فشار خون یا کلسترول بالا دارید، حتما به پزشک خود اطلاع دهید.
همچنین مهم است که بازدیدهای معمول با پزشک را برنامه ریزی کنید. پزشک شما می تواند سطح کلسترول، تری گلیسیرید، فشار خون و قند خون شما را بررسی کند.
عوارض احتمالی سندرم متابولیک چیست؟
سندرم متابولیک می تواند منجر به طیف وسیعی از عوارض شود، از جمله:
- بیماری قلبی
- تنگی آئورت (زمانی که دریچه آئورت در قلب شما باریک می شود و خون نمی تواند به طور طبیعی جریان یابد).
- فیبریلاسیون دهلیزی (Afib)
- بیماری ترومبوآمبولیک، مانند ترومبوآمبولی وریدی
- سکته
- آسیب اندام، به ویژه آسیب به پانکراس، کبد، کیسه صفرا و کلیه ها
- برخی از سرطان ها مانند سرطان روده بزرگ، سرطان سینه و سرطان پروستات
- دیابت نوع 2
- التهاب طولانی مدت و مشکلات سیستم ایمنی
- اختلال در نعوظ
- عوارض بارداری مانند پره اکلامپسی، اکلامپسی و دیابت بارداری
- مشکلات مربوط به تفکر و حافظه
خبر خوب این است که می توان سندرم متابولیک را با تغییر شیوه زندگی و داروها معکوس کرد. هر چه زودتر بتوانید تغییراتی برای محافظت از سلامت خود ایجاد کنید، بهتر است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر سندروم متابولیک دارید، مراقبت مداوم بسیار مهم است. برای موارد زیر باید به متخصص مراجعه کنید:
برای نظارت بر وضعیت: ممکن است لازم باشد فشار خون خود را به طور منظم اندازه گیری کنید یا آزمایش های خون معمولی برای نظارت بر سطح تری گلیسیرید و کلسترول خود انجام دهید. مطمئن شوید که تمام قرارهای مراقبت های بهداشتی خود را حفظ کنید.
سوال پرسیدن در مورد برنامه درمانی خود: اگر داروهای شما عوارض جانبی دارد یا می خواهید مصرف آنها را متوقف کنید، به پزشک خود بگویید. همچنین، هر گونه سوال در مورد تغییرات سبک زندگی، مانند برنامه های غذایی یا ورزش بپرسید.