رشد عملکرد مرکز پژوهش‌ها در دوره یازدهم مجلس
اقتصاد ایران: رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس با اشاره به رشد عملکرد این مرکز در دوره مجلس یازدهم، گفت: تلاش ما این بوده که در تدوین گزارش‌ها، شرافت حرفه‌ای و استقلال کارشناسی خود را حفظ کنیم.
ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان
به گزارش خبرگزاری مهر، بابک نگاهداری در صحن علنی صبح امروز (چهارشنبه ۳ مرداد ۱۴۰۳) مجلس شورای اسلامی در تشریح عملکرد مرکز پژوهش‌های مجلس در دوره یازدهم مجلس و ضمن ارائه گزارشی از عملکرد سه ساله این مرکز، با اشاره به تأکید رهبر انقلاب بر کار کارشناسی در تصویب قوانین، اظهار کرد: مروری بر گزارش‌های منتشر شده از سوی مرکز پژوهش‌ها در طی ۴ سال مجلس یازدهم، حاکمیت برخی رویکردهای ارزشی و اصولی را در محتوا و جهت گیری گزارش‌های تولیدی مرکز به وضوح نشان می‌دهد.
جهت‌گیری اصولی و ارزش مرکز پژوهش‌ها در دوره یازدهم مجلس
وی به برخی از این رویکردها اشاره و اظهار کرد: تلاش کردیم در تدوین گزارش‌ها شرافت حرفه ای و استقلال کارشناسی را در تحقق رهنمودهای رهبر انقلاب اسلامی، دفاع از منافع ملی و حقوق مردم با پرهیز از تأثیرپذیری از بازی‌های سیاسی رعایت کنیم. همچنین تلاش ما این بوده که بر الگوهای اسلامی و ایرانی پیشرفت در ارائه راه حل های مختلف برای حل مسائل کشور تکیه کرده و از الگوهای صرفاً تقلیدی از رویکردهای غربی بپرهیزیم.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس ادامه داد: ما در تدوین گزارش‌ها به دنبال آن بوده ایم که با شناسایی گلوگاه‌های فقر، فساد و تبعیض به دنبال رفع و مبارزه با آن باشیم و راه حل‌هایی را برای رفع این گلوگاه‌ها ارائه دهیم. استکبارستیزی و مبارزه با رویکردهای سلطه جویانه قدرت‌های استکباری به سردمداری آمریکا و صهیونیسم را هم در معرض نگاهمان قرار داده ایم.
رویکردها و اقدامات تحولی مدیریتی در مرکز پژوهش‌ها
وی به رویکردها و اقدامات تحولی مدیریتی مرکز پژوهش‌ها در مجلس یازدهم اشاره کرد و گفت: در دنیای امروز اکثر کشورها با بهره‌گیری از انواع نوآوری‌ها و فناوری‌های جدید به ارتقای ظرفیت‌های مجالس در راستای جلب مشارکت حداکثری مردم و نخبگان، ارتقای کیفیت قانونگذاری‌ها و نظارت‌ها و هوشمندسازی فرآیندها مبادرت ورزیده‌اند.
نگاهداری ادامه داد: مجلس یازدهم به ریاست قالیباف، چهار رویکرد مدیریتی مردمی سازی، کارآمدسازی، هوشمندسازی و شفاف سازی را با حفظ اصول و ارزش‌ها و در واقع گام نخست حرکت از مجلس سنتی به مجلس نوین را برداشته است از همین رو می‌توان مجلس یازدهم را نقطه عطفی در تحول از یک مجلس سنتی به مجلس نوین بدانیم.
وی در ادامه به تبیین کارآمدسازی و ارتقای کیفیت قانونگذاری و نظارت در مجلس پرداخت و گفت: در این راستا ما برنامه‌هایی نظیر تهیه و تدوین اولویت‌های کاری مجلس یازدهم را در قالب برنامه چهار ساله، شبیه سازی قوانین و سیاست‌ها و پویایی شناسی چالش‌های حکمرانی کشور را مدنظر قرار داده ایم.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس بیان کرد: برنامه‌محوری و تصویب به‌هنگام برنامه‌های سالانه خود را با بیش از ٧٠٠ برنامه عملیاتی در هرسال تصویب و با پایش فصلی یکایک برنامه‌ها هر سال موفق به تحقق ٨٠ درصدی برنامه‌های خود شد.
ارتقای نمره کیفی گزارش‌های مرکز پژوهش‌ها
وی با اشاره به ارتقای نمره کیفی گزارش‌های مرکز پژوهش‌های مجلس نسبت به دوره‌های قبل، افزود: در این دوره از مجلس شورای اسلامی شاهد رشد کمی ۱۳۹ درصدی در پژوهش‌ها و گزارش‌های راهبردی-نظارتی و رشد ۳۱ درصدی در گزارش‌ها و اظهارنظرهای کارشناسی در مورد طرح‌ها و لوایح بودیم.
رشد ۴۷۴ درصدی تهیه پیش نویس قوانین
نگاهداری گفت: ما با تدوین و تهیه پیش نویس قوانین، تلاش کردیم تا پشتیبانی تخصصی از مصوبات مجلس را داشته باشیم که این پشتیبانی در سه سال اخیر رشد ۴۷۴ درصدی داشته است. اکنون ۱۱۵ پیش نویس قانون را در اختیار نمایندگان قرار داده ایم.
وی با اشاره به حضور کارشناسان و پژوهشگران مرکز پژوهش‌های مجلس در جلسات کمیسیون‌های تخصصی، ادامه داد: کارشناسان این مرکز در دوره سه ساله اخیر، ۱۳۵ درصد بیشتر از گذشته در کمیسیون‌های تخصصی حضور داشتند که این امر حاصل رویکرد مرکز پژوهش‌های مجلس در کمیسیون محوری بود.
پاسخگویی ۷۵ درصدی به درخواست‌های کارشناسی نمایندگان
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس ادامه داد: در این راستا توانستیم درخواست‌های کارشناسی و تخصصی نمایندگان را تا ۷۵ درصد پاسخ دهیم. ۲۵ درصد باقیمانده نیز به دلیل عدم دریافت اطلاعات از نهادهای مربوطه بوده است. این درحالی است که در دوره‌های گذشته، تنها ۲۹ درصد درخواست‌های کارشناسی نمایندگان مجلس، از سوی مرکز پژوهش‌ها پاسخ داده می‌شد.
وی با اشاره به برگزاری نشست‌های تخصصی با صاحب نظران و مدیران و اساتید دانشگاه‌ها، افزود: برگزاری نشست‌های تخصصی در مرکز پژوهش‌های مجلس نسبت به سه سال گذشته حدود ۱۸۸ درصد بیشتر شده است.
نگاهداری بیان کرد: ما برای هر یک از دفاتر به صورت فصلی و ۶ ماهه، کارنامه عملکرد منتشر می‌کنیم تا ضمن پایش عملکرد هر دفتر، تحقق اهداف مدنظر برای موضوعات مختلف را رصد کنیم.
وی با اشاره به اینکه کارشناسان این مرکز در بیش از ۴ هزار و ۶۰۰ نشست کمیسیون‌های تخصصی مجلس شرکت کرده اند، افزود: هرچه در آمار و ارقام عملکرد مرکز پژوهش‌های مجلس رشد مشاهده می‌کنید، به دلیل این است که مجلس شورای اسلامی و نمایندگان محترم به مرکز پژوهش‌ها میدان عمل داده و ما را همراهی کرده اند.
تهیه نقشه جامع پویایی شناسی ابرچالش‌های حکمرانی
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس با بیان اینکه نقشه جامع پویایی شناسی ابرچالش های حکمرانی در مرکز پژوهش‌های مجلس تهیه شده، گفت: سامانه‌های شبیه سازی در مرکز پژوهش‌ها مستقر است که می‌تواند این چالش‌ها را بررسی کند. ما حتی به دولت محترم اعلام کرده ایم که برای تنظیم لوایح در هر زمینه‌ای، آمادگی داریم که شبیه سازی لایحه را انجام دهیم.
وی توضیح داد: برخی گزارش‌های این مرکز بر اساس داده‌های سامانه‌های شبیه سازی تدوین شده است. به عنوان نمونه می‌توان به شبیه سازی وضعیت صندوق‌های بازنشستگی، قوانین مرتبط با فرزندآوری و حمایت از خانواده و … اشاره کرد. در آینده گزارش‌های بیشتر بر اساس داده‌های این سامانه منتشر خواهد شد.
تدوین ۵۵ بسته عملیاتی برای رفع گلوگاه‌های فساد
نگاهداری راه اندازی دبیرخانه دائمی مبارزه با فقر، فساد و تبعیض را به عنوان چهارمین کارویژه در راستای کارآمدسازی و ارتقای کیفیت قانون گذاری و نظارت در مجلس شورای اسلامی دانست و گفت: کارکرد قوه قضائیه مبارزه با مفسد است و مبارزه با فساد می‌تواند در مجلس و دولت صورت گیرد. در همین راستا و با همکاری سازمان بازرسی کل کشور و دیگر نهادهای مرتبط، ۲۰۲ گلوگاه فساد شناسایی شده و ۵۵ بسته‌های عملیاتی برای رفع این گلوگاه‌های تدوین شده و در اختیار نهادهای نظارتی و بازرسی قرار داده شده است.
وی با اشاره به تهیه و تدوین برنامه هفتم توسعه در مرکز پژوهش‌های مجلس، به تهیه منشورهای راهبردی در زمینه کارآمدسازی و ارتقای کیفیت قانونگذاری و نظارت در مجلس اشاره کرد و گفت: منشورهایی نظیر اولیت‌های مجلس دوازدهم، حکمرانی مردمی که مورد تأکید رهبر انقلاب و ریاست مجلس است، تصویر ایران آینده، الگوی عملیاتی مردمی سازی جهش تولید و دستاوردهای وعده صادق را در مرکز پژوهش‌های مجلس تدوین کرده ایم.
شایسته‌گزینی مرکز پژوهش‌ها در جذب پژوهشگر و اعضای هیئت علمی
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس دیگر اقدام تحولی این مرکز را جذب پژوهشگر و هیأت علمی از طریق فراخوان عمومی دانست و افزود: این اقدام برای اولین بار در مرکز پژوهش‌ها صورت گرفته و پنج هزار پژوهشگر و نخبه برای همکاری پژوهشی و ۶۸۰ نفر برای عضویت در هیأت علمی شرکت کردند.
وی ادامه داد: برای جذب پژوهشگر، فرایندهای گزارشی آزمایشی ایجاد کردیم تا با شایسته گزینی و نخبه گزینی، پژوهشگران را به همکاری با مرکز پژوهش‌ها جذب کنیم.
نگاهداری هشتمین اقدام تحولی مرکز پژوهش‌های مجلس را راه اندازی کنسرسیوم مراکز راهبردی کشور دانست و افزود: این کنسرسیوم به ابتکار مرکز پژوهش‌های مجلس ایجاد شده و تاکنون بیش از ۱۰ نشست مشترک با حضور رؤسای مرکز پژوهش‌های مجلس، مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری، پژوهشگاه قوه قضائیه، پژوهشکده راهبردی مجمع تشخیص مصلحت نظام، دانشگاه عالی دفاع ملی و مؤسسه آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی برگزار شده است.
راه‌اندازی جایزه ملی قانون در راستای حاکمیت بیشتر قانون
وی با اشاره به اعطای جایزه ملی قانون به عنوان دیگر اقدام تحولی مرکز پژوهش‌های مجلس، گفت: این جایزه برای اولین بار توسط مرکز پژوهش‌های مجلس راه اندازی و دبیرخانه آن در مرکز پژوهش‌ها ایجاد شد.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس با بیان اینکه اولین دوره جایزه ملی قانون در اسفندماه برگزار شد، افزود: هدف ما از اعطای این جایزه، حاکمیت بیشتر قانون، فرهنگ سازی و ارتقای کیفیت کارهای کارشناسی بود.
وی بیان کرد: دهمین اقدام تحولی ما، راه اندازی مدرسه حکمرانی و قانونگذاری شهید مدرس بود که در آن دوره‌های کوتاه مدت و میان مدت تخصصی و متنوع برگزار شد. این مدرسه برای اولین بار در مجلس یازدهم ایجاد شده و در راستای منویات رهبر معظم انقلاب در زمینه به کارگیری و تربیت نخبگان برای حکمرانی و مدیریت آینده بوده است.
نمایه‌سازی گزارش‌های مرکز پژوهش‌ها در پایگاه‌های استنادی معتبر
نگاهداری اظهار کرد: دیگر اقدام ما در زمینه کارآمدسازی قانونگذاری در مجلس، در کنار ارزیابی‌های کارشناسی و تخصصی، دفاتر فرعی نیز در هر گزارش اظهارنظر می‌کنند و علاوه بر آن، گزارش‌های مرکز را ناظران بیرونی نیز مورد بررسی قرار می‌دهند. بنابراین در دوره جدید، نظارت علاوه بر نظارت پیشینی بر محتوای گزارش‌ها، نظارت پسینی بر گزارش‌ها ایجاد شده است.
وی ادامه داد: این طور نیست که ما در یک مجموعه بسته مشغول تدوین گزارش‌ها باشیم. ما فرایندی بسیار پیچیده و چند مرحله‌ای با حداکثر نظارت بیرونی و داخلی و افزایش سازوکارهای کیفی سازی، در تدوین گزارش‌ها پیش گرفته ایم. به همین دلیل مشاهده می‌کنیم که برای اولین بار گزارش‌های مرکز پژوهش‌های مجلس در پایگاه‌های استنادی نظیر ISC، google scholar،SID نمایه شده است.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس بیان کرد: در یک سال گذشته بیش از ۹۰۰ هزار مراجعه به گزارش‌های این مرکز در پایگاه استنادی SID صورت گرفته و بیش از ۲۱۸ بار گزارش‌های مرکز در این پایگاه، بارگیری شده است.
متنوع‌سازی نحوه انتشار گزارش‌های مرکز
وی با اشاره به تنوع در سبد گزارش‌های کارشناسی این مرکز و تسهیل دستیابی به گزارش‌ها، گفت: برای اینکه نمایندگان مجلس بتوانند محصولات مرکز را به فراخور شرایط، مورد استفاده قرار دهند، علاوه بر گزارش‌های تخصصی تفصیلی، چکیده مدیریتی در هر گزارش، پژوهشنامه سیاستی ماهانه، رهنامه تک برگی شامل چند گزاره مدیریتی منتخب تمامی گزارش‌ها، پادکست‌های صوتی و … تهیه کرده و در اختیار نمایندگان قرار می‌دهیم.
نگاهداری با اشاره به انتشار کتاب‌های تخصصی در مرکز پژوهش‌ها، گفت: در سال ۱۴۰۱، هفت عنوان کتاب و در سال گذشته، ۱۱ عنوان کتاب در کنار ویژه نامه‌های مرکز پژوهش‌ها، منتشر شده است.
تدوین ۵۲۰ نامه راهبری مستخرج از گزارش‌های مرکز پژوهش‌ها
وی با اشاره به ارسال نامه‌های راهبری به کمیسیون‌های مجلس و وزارتخانه‌های دولت، گفت: این نامه‌های راهبری از گزارش‌های تهیه شده در مرکز، استخراج شده است و از مهرماه ۱۴۰۰ تا مهر سال گذشته، ۵۲۰ نامه راهبری و بسته عملیاتی در اختیار نمایندگان و دولت محترم قرار گرفته است.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس به راه اندازی سامانه سیاق در راستای ارتقای کیفیت قانون گذاری در مجلس اشاره کرد و گفت: این سامانه به عنوان بانک طراح‌های پژوهشی فارسی ایجاد شده و در کنار ۱۵ هزار گزارش تخصصی این مرکز، گزارش‌های زیادی از مراکز پژوهش‌های مجالس دنیا را در اختیار دارد.
وی به ایجاد موتور جستجوی معنایی اشاره کرد و گفت: این موتور جستجو با کمک هوش مصنوعی ایجاد شده و به سادگی موضوعات مختلف درباره یک موضوع خاص را در اختیار نمایندگان قرار می‌دهد.
نگاهداری در خصوص تدوین کتاب سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ اظهار کرد: برای اولین بار در مرکز پژوهش‌های مجلس کتاب سال تهیه شد که شامل عنوان گزارش‌های منتشر شده در آن سال است و در کنار هر گزارش رمزینه پاسخ سریع (QR code) قرار داده شده تا مخاطبان را به راحتی به گزارش مرتبط وصل کند.
مردمی‌سازی برای مشارکت بیشتر مردم و نخبگان
وی دومین محور تحول از مجلس سنتی به مجلس مدرن را مردمی سازی برای مشارکت بیشتر مردم و نخبگان در امر قانون گذاری و نظارت دانست و گفت: ما در مرکز پژوهش‌های مجلس چندین اقدام مهم در این زمینه انجام داده ایم که یکی از این اقدامات، راه اندازی مرکز نوآوری و خانه خلاق قوه مقننه است که بیش از ۵۵ رویداد نوآور و خلاق مانند رویداد نظاره، اقدام، همرسان، تجربه نگاری و نوآیند در عرصه‌های قانونگذاری، نظارت ور آینده نگاری برگزار کرده است.
ایجاد زیست‌بوم نخبگانی برای جمع‌آوری ایده‌های خلاق
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس ادامه داد: با برگزاری این رویدادها توانستیم زیست بومی با حدود ۲ هزار و ۵۰۰ تا سه هزار نفر نخبه در اطراف مرکز شکل گرفته و جوانان می‌توانند ایده‌های خلاق خود را با یک رویکرد نوآوری باز مطرح کنند.
وی یکی دیگر از اقدامات مهم در این حوزه را ایجاد نهاد پارلمان اندیشه‌ورز دانشجویی عنوان کرد و گفت: تاکنون سه دوره پارلمان دانشجویی برگزار کرده ایم و در آن بیش از ۱۵۰ تا ۱۶۰ نفر در قالب سازوکارهای مختلف مجلس برنامه ریزی شدند تا با دستور کار مشخص، در موقعیت شبیه سازی مجلس قرار گرفتند. نتیجه این پارلمان دانشجویی این بود که از نظرات این دانشجویان در تدوین برنامه هفتم استفاده کردیم و آنان تجربه نزدیکتری از روند قانونگذاری در مجلس را به دست آوردند.
راه‌اندازی سامانه جمع‌سپاری مردمی
نگاهداری با بیان اینکه سامانه جمع سپاری مردمی، اقدامی دیگر در راستای مردمی سازی قانونگذاری است، گفت: این سامانه با تأکید ریاست محترم مجلس ایجاد شده و در تدوین برنامه هفتم توسعه و بودجه توانسته نقش خود را ایفا کند.
وی توضیح داد: این سامانه به عنوان یک مرکز فعال برای دریافت نظرات مردم مورد استفاده است و آمادگی داریم که از این سامانه در پویش‌های مختلف و برای به کارگیری ظرفیت‌های مردمی، استفاده کنیم.
ایجاد اندیشکده‌های حکمرانی و شبکه اجتماعی قانونگذاری در استان‌ها
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس ادامه داد: از دیگر اقدامات ما در این زمینه، تأسیس اندیشکده های حکمرانی و استانی است که تاکنون در ۲۲ استان راه اندازی شده است. این اندیشکده ها به صورت ساختار اداری ایجاد نشده و در واقع یک شبکه اجتماعی است که با مشارکت وزارت علوم، وزارت بهداشت و دانشگاه آزاد در هر استان و به عنوان واسط بین مردم و مجلس کار می‌کند.
وی بیان کرد: یک ایراد مهم به مرکز پژوهش‌های مجلس وارد می‌شد که صرفاً از نظرات نخبگان ساکن تهران برای تدوین گزارش‌ها استفاده می‌شود. با راه اندازی این اندیشکده ها، ضمن رفع این ایراد، می‌توانیم از مشارکت دانشجویان و نظرات آنان در تدوین گزارش‌ها و پیش نویس قوانین استفاده کنیم.
نگاهداری از مؤسسه افکارسنجی ملت به عنوان یکی از بازوهای مردمی سازی قانون گذاری در این دوره مرکز پژوهش‌های مجلس یاد کرد و گفت: تاکنون بیش از ۶۰ افکارسنجی توسط این مؤسسه صورت گرفته است و اخیراً نیز در رویدادهای مهمی مانند انتخابات مجلس و ریاست جمهوری به کمک ما آمده است.
وی خاطرنشان کرد: آخرین اقدام ما در این حوزه، راه اندازی گروه مطالعاتی ارزیابی مردمی سیاست‌ها و قوانین بوده که به تازگی ایجاد شده و گامی مهم برای مردمی سازی و حرکت از مجلس سنتی به مجلس نوین است و انشاالله در آینده شاهد نتایج مطالعات این گروه در تصویب قوانین بهتر خواهیم بود.
به‌کارگیری هوش مصنوعی در ارتقای کمی و کیفی قوانین
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس با بیان اینکه محور سوم تحول از مجلس سنتی به مجلس نوین، هوشمندسازی امور و فرآیندها برای ارتقای کمی و کیفی قوانین است، گفت: هوشمندسازی در کنار مردمی سازی، به عنوان یک ابزار مهم در ارتقای کمی و کیفی قوانین به کار گرفته می‌شود.
وی بیان کرد: در سه سال گذشته بحث ضرورت تنقیح قوانین از سوی رهبر انقلاب و ریاست مجلس شورای اسلامی مطرح شد. فرآیند تنقیح قوانین هوشمندسازی توسط مرکز پژوهش‌ها و معاونت قوانین مجلس دنبال می‌شود. این سامانه با کمک هوش مصنوعی الان کاملاً آماده و قابل بهره برداری است.
نگاهداری با اشاره به ایجاد مرکز داده کاوی در راستای هوشمندسازی روند تدوین گزارش‌ها و پیش نویس قوانین، گفت: این مرکز در حال حاضر با بیش از ۴۰۰ داشبورد اطلاعات تخصصی، در اختیار نمایندگان قرار دارد که از دیگر اقدامات نوآورانه مرکز پژوهش‌های مجلس به شمار می‌رود.
وی ادامه داد: بهره‌برداری از فناوری اتوماسیون در حوزه‌های مختلف گردش اطلاعات و مکاتبات در مجلس یازدهم توسعه قابل توجهی یافت، به‌گونه‌ای که اکنون فرآیند تولید و نظارت و نهایی‌سازی و ارسال گزارش‌های تخصصی در مرکز پژوهش‌های مجلس، فرآیند کارشناسی طرح‌ها و لوایح در معاونت قوانین، دریافت و استفاده اطلاعات و گزارش‌ها توسط نمایندگان با هدف حذف کاغذ و از طریق بستر سامانه‌ها و اتوماسیون اداری صورت می‌گیرد.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس در پایان سخنان خود ضمن تشکر از رهبر انقلاب، اظهار کرد: مقام معظم رهبری در دیدار اخیر خود با نمایندگان مجلس، روح جدیدی به کالبد مرکز پژوهش‌ها دمیده اند و به کارشناسان مرکز انگیزه و انرژی بیش از پیش داده اند.
وی خاطرنشان کرد: تشکر ویژه ای دارم از ریاست مجلس که همیشه از شرافت حرفه ای مرکز پژوهش‌ها حمایت کردند و همچنین هیئت امنای مرکز و رؤسای کمیسیون‌ها با ما همراهی کرده و در ارتقای کیفیت گزارش‌های کارشناسی به ما یاری رساندند.