عطا میرخواجه در این نشست گفت: اتحادیه نویسندگان تاجیکستان مشهور به اتفاق نویسندگان در سال ۱۹۳۴ تشکیل شد. پس از تشکیل اتحادیه، ادبیات ما از قالب رمانتیسم آزاد شد و ادبیات مدرن تاجیکستان به‌وجود آمد و آثار در قالب‌های مختلف ادبی تولید شدند. «۹ می» روز پیروزی در جنگ بزرگ وطنی، یکی از تاریخ‌هایی است که برای نویسندگان تاجیک منبع الهام و ایده است.
وی با تاکید بر اینکه در گذشته ادبیات برای ترقی سیاست و اجتماع کارکرد داشت و ادبیات باید کاربرد اجتماعی داشته باشد، افزود: ادبیات در تاجیکستان از دوران گذشته جایگاه و منزلت بالایی میان مردم داشته است و ادیبان در جامعه نفوذ قلم داشتند. برنامه‌ها و جلسات اتفاق نویسندگان با حضور مسئولان برگزار می‌شد و گاهی تا ۱۲ روز ادامه پیدا می‌کرد و وزرای فرهنگ و معارف نیز در آن سخنرانی می‌کردند.
این نویسنده تاجیک گفت: دولت در گذشته در حوزه نشر یارانه اختصاص می‌داد و مردم بسیار کتاب می‌خریدند و می‌خواندند؛ برای به‌دست آوردن یک کتاب در کتابخانه، مردم در نوبت می‌ایستادند ولی امروز مردم توان خرید ندارند. از دهه‌های گذشته در اتحادیه نویسندگان کتاب بد چاپ نمی‌شد و مردم یقین داشتند کتابی که چاپ می‌شود، اثر خوبی است و از آن استقبال می‌کردند. مردم در آن سال‌ها بسیار باسواد بودند؛ در سیستم آموزشی سابق دانش هر کدام از معلمان کمتر از یک پروفسور نبود.
انجمن نویسندگان تاجیکستان بیش از ۴۰۰ عضو دارد
عطا میرخواجه افزود: امروز انجمن نویسندگان تاجیکستان، بیش از ۴۰۰ عضو زنده دارد. یک ساختار مرکزی در شهر دوشنبه و شعبه‌هایی نیز در ولایت‌های مختلف داریم که هر یک از شعبه‌ها متشکل از شوراهای نظم، نثر، درام، روابط خارجی و… هستند. این شعبه‌ها در چاپ آثار مساعدت و برای چاپ آثار بعدی اولویت‌های موضوعی تعیین می‌کنند. برای پیشرفت سیاست‌های فرهنگی و ادبی، به دولت هم پیشنهاد می‌دهیم. چندین نشریه فرهنگی و ادبی نیز داریم که به خط سیریلیک منتشر می‌شوند.
این ادیب تاجیکستانی گفت: در تاجیکستان تعداد افرادی که فارسی نمی‌دانند، انگشت‌شمار است و مردم و به‌ویژه جامعه ادبی و اهالی فرهنگ تاجیکستان با نویسندگان و شاعران ایرانی آشنایی دارند. سال‌ها قبل وقتی در نمایشگاه کتاب تهران حضور پیدا کردیم، مردم ایران آشنایی چندانی با فرهنگ و ادب تاجیکستان نداشتند و حتی صدرالدین عَینی، یکی از بزرگترین نویسندگان و ادیبان تاجیکی فارسی را نمی‌شناختند. پنج سال بعد که برگشتیم، شناخت مردم ایران بیشتر شده بود و اکنون مردم ایران شناخت بسیار بهتری نسبت به ادبیات تاجیکستان پیدا کرده‌اند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به تبحر نویسندگان تاجیک در سبک‌های مختلف افزود: ما نویسندگانی داریم که هم در سبک سمبولیسم خوب می‌نویسند و هم در جریان سیال ذهن قوی هستند. برای تعامل و تبادل فرهنگی بیشتر با ایران می‌توانیم در قدم اول یک مجموعه داستان کوتاه از نویسندگان مختلف تاجیکستان آماده و با همکاری ایران به فارسی برگردان و به چاپ برسانیم. ما رمان‌های بسیار خوبی در قالب فراداستان از اساتیدی همچون سلطان شهاب‌الدین غوری شاهنشاه داریم. رمان‌های تعلیقی بسیار خوبی نیز داریم که در همین دوره ۳۰ ساله استقلال تاجیکستان منتشر شده‌اند و قابلیت برگردان به زبان فارسی را دارند.
عطا میرخواجه در بخش دیگری از این نشست با تأکید بر اهمیت تعاملات فرهنگی ایران و تاجیکستان گفت: تاکنون کارهای پراکنده‌ای در زمینه تبادلات ادبی ایران و تاجیکستان صورت گرفته است. ما اینجا در اتحادیه نویسندگان آمادگی لازم را داریم و امیدواریم بتوانیم با نهادی مشخص در ایران برای برگردان و چاپ آثار تاجیکی ارتباط برقرار کنیم. این همکاری متقابل می‌تواند به نفع طرفین باشد. برای شروع می‌توانیم آثار سیریلیک را که تاکنون به فارسی برگردان شده‌اند به ادب‌دوستان ایرانی معرفی کنیم.
معاون اتفاق نویسندگان تاجیکستان در پایان افزود: ادبیات فولکلور و نمایشی در تاجیکستان جایگاه فاخری دارد و برخی آثار نویسندگان تاجیک نیز در جشنواره‌های ایران همچون جشنواره شعر فجر برگزیده شده‌اند. پژوهش در حوزه فرهنگ نیاکان و زبان فارسی و تاجیکی می‌تواند کمک کند تا حتی در دنیا حرف برای گفتن داشته باشیم. با تعاملات فرهنگی و با بهره‌مندی از ظرفیت‌های موجود می‌توانیم بزرگان فرهنگ و ادب معاصر تاجیکستان و ایران را بهتر به مردم دو کشور و دنیا معرفی کنیم.
مجید آقایی؛ استاد ادبیات نمایشی نیز در این نشست، با تأکید بر استفاده از ظرفیت‌های دو کشور برای گسترش تعاملات حوزه نمایشنامه گفت: استفاده از تجربیات فیلمنامه‌نویسی و نمایشنامه‌نویسی دوران گذشته برای گسترش تعاملات این حوزه میان ایران و تاجیکستان حائز اهمیت است.
در بخش پایانی این نشست، در زمینه تعاملات ادبی میان خانه کتاب و ادبیات ایران و اتفاق نویسندگان تاجیکستان رایزنی شد.