کویر میقان یکی از کانون‌های بحرانی کشور بوده که در استان مرکزی قرار دارد. اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری این استان توانسته با مدیریت، بخشی از پوشش گیاهی مناطق شمالی این کویر را احیا کند. در ادامه این فعالیت احیاگرانه در مناطق جنوبی نیز در حال پیگیری است. ۲۸۰ گونه گیاهی پس از احیا دوباره رشد کرده و به ثبت رسیده‌اند که یکی از جاذبه‌های زیبای کویر میقان است. ۱۴ تیپ گیاهی ثبت شده از دیگر مزیت‌های این کویر بوده که آن را برای گردشگری مناسب کرده است.

۳ دهه فعالیت برای احیا زندگی

عبدالحسین محمدی، مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی در جمع خبرنگاران بیان کرد: کار احیا از دهه ۷۰ در کویر میقان آغاز شد و در این راستا منطقه میقان از حوزه کشاورزی خارج شده و به عنوان منابع ملی به ثبت رسیده است.

وی افزود: هکتار به هکتار زمین کویر میقان شرایط خاص داشته که در کاشت گیاهان باید مورد توجه قرار گیرد.

مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی با اشاره به مساحت این کویر اضافه کرد: کویر میقان ۵۰ هزار هکتار بوده که ۷ هزار هکتار آن تحت پوشش گیاه آتریپلکس قرار دارد. این گیاه مناسب زمین‌های شور با سازگاری بالا بوده ضمن اینکه کاشت آن برای کشور مقرون به صرفه است.

محمدی گفت: برخی گونه‌ها متأسفانه به دلیل چرای بی رویه دام‌ها از بین رفته و این موضوع در حال پیگیری و مدیریت است.

محمدی با بیان اینکه قره داغ در کنار آتریپلکس گیاه دیگری است که بخشی از پوشش گیاهی کویر میقان را تشکیل می‌دهد، عنوان کرد: قره داغ به عنوان قهرمان کویر معروف است زیرا سازگاری بالایی با زمین شورزار دارد به طوری که در پشت این گیاه تپه‌های چند تنی ایجاد شده و مانع حرکت ماسه به سمت شهرها و مناطق مسکونی می‌شود.

محمدی با اشاره به طاق به عنوان سومین نوع گیاه کاشته شده در کویر میقان، افزود: طاق گیاه دیگری است که در مناطق بیابانی کرمان، سمنان، تهران، یزد و.... در کنار آتریپلکس مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حال حاضر ۱.۰۳ میلیون از اراضی بیابانی کشور به گیاه طاق اختصاص دارد.

وی گفت: اگر این گیاه نبود بسیاری از روستاها و شهرها امکان زیست و حیات نداشتند.

خسارت ریزگردها

محمدی با اشاره به خسارت‌های شن‌های روان گفت: سالانه ۶۵۰ میلیون دلار خسارت مستقیم به دلیل فرسایش بادی به کشور وارد می‌شود که عدد بزرگی است.

مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی با اشاره به کویر میقان به عنوان بهترین نمونه کویر احیا شده در کشور عنوان کرد: مهم‌ترین رسالت در این حوزه حفظ و نگهداری از این گونه‌ها برای جلوگیری و مقابله با بیابان زایی است.

محمدی با اشاره به ۶ دهه تجربه کشور در حوزه فعالیت بیابان زدایی عنوان کرد: این تجربه‌ها در حال به اشتراک گذاری با سایر کشورها است.

این مدیر دولتی درباره کانون‌های جدید بحران در استان مرکزی عنوان کرد: مناطق جنوبی کویر میقان از کانون‌های بحرانی بوده که نیاز به اعتبار دارد تا هرس و جوان سازی انجام شود. به این ترتیب سرشاخه‌های هرس شده به عنوان بادشکن در این منطقه مورد استفاده قرار گیرد. البته کار در حال پیگیری است و گیاهان قره داغ و آتریپلکس کاشته شده‌اند اما به گستردگی مناطق شمالی نبوده و کاشت نهال‌های جدید ادامه دارد.

وی تاکید کرد: حجم شن‌های روان در قسمت جنوبی کویر میقان بسیار زیاد است زیرا تالاب این منطقه فصلی بوده و فقط بین ۲ تا ۳ ماه دارای آب است. با خشک شدن تالاب در فصول گرما حرکت ماسه‌ها سرعت می‌گیرد. همچنین با توسعه قطب صنعتی در حاشیه کویر مقابله با پدیده بیابان اهمیت بسزایی پیدا کرده است.

محمدی با بیان اینکه کار جوان سازی پوشش گیاهی بخش جنوبی کویر میقان از سال ۹۹ آغاز شده است، تصریح کرد: بر اساس تفاهم نامه‌ای، قرار است ۵۵ هکتار از کشت نهال با نظارت منابع طبیعی استان مرکزی و با مشارکت مالی یک شرکت معدنی انجام شود.

وی اظهار کرد: نهال کاری برای ۹۷ هکتار انجام شده و آبیاری دوره‌ای آن در حال پیگیری است.

ایجاد باغ گیاه شناسی در حاشیه میقان

در ادامه مسعود ایران شناس، شهردار داورآباد از شهرهای حاشیه کویر میقان به راه اندازی منطقه گردشگری در این حومه اشاره کرد و گفت: زمینی به مساحت ۲۵۴ هکتار برای احداث این طرح در نظر گرفته شده است که سرمایه گذار آن نیز بخش خصوصی خواهد بود. امیدواریم این طرح در ۳ فاز و ۳ سال انجام و به بهره برداری برسد.

وی درباره مزیت‌های این منطقه برای گردشگری عنوان کرد: یک چهارم زمین در نظر گرفته شده که معادل ۸۰ هکتار خواهد شد قرار است به کاشت گیاهان بومی اختصاص یابد. این پوشش به دلیل ویژگی‌هایی که دارد می‌تواند به جذب گردشگر کمک کند. همچنین ۵ هکتار از این زمین قرار است به باغ گیاه شناسی اختصاص پیدا کند بنابراین موزه گیاه شناسی در این منطقه می‌تواند از دیگر جاذبه‌ها باشد.

ایران شناس ادامه داد: اعتبار مورد نیاز برای تحقق طرح حدود ۱۵ میلیارد تومان خواهد بود که قرار است با مشارکت بخش خصوصی انجام شود.

وی در ادامه سخنان خود گفت: در راستای حفظ و نگه داری پوشش گیاهی و باغ گیاه شناسی قرار است از محیط بانان افتخاری استفاده شود افراد بومی که از طریق اداره منابع طبیعی آموزش‌های لازم را خواهند دید.

شعار مقابله با بیابان زایی با محور زنان

وحید جعفریان، مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در حاشیه بازدید از پروژه‌های بیابان زدایی و احیای کویر میقان به مناسبت روز مقابله با بیابان زدایی به انتخاب شعار امسال کنوانسیون مقابله با بیابان زایی و خشکسالی اشاره کرد و گفت: شعار امسال روز جهانی مقابله با بیابان زایی، نقش و حقوق زنان در مدیریت پایدار سرزمین ( Her land. Her rights) از سوی کنوانسیون بین‌المللی مقابله با بیابان زایی و خشکسالی سازمان ملل متحد انتخاب شده و این شعار اشاره دارد به اینکه زنان نقش کلیدی در جلوگیری از تخریب سرزمین، خشکسالی و آسیب‌های ناشی از تغییرات اقلیمی دارند.

وی افزود: بر این اساس، سیاست‌ها و برنامه‌هایی باید تعریف شود که حقوق زنان را در عرصه‌های منابع طبیعی و کشاورزی بهتر پشتیبانی کند و به رسمیت بشناسد.

جعفریان با بیان اینکه ۱۹۷ کشور عضو کنوانسیون مقابله با بیابان زایی براساس شعارهای انتخاب شده برنامه‌های سالانه خود را تنظیم می‌کنند، اظهار کرد: در کشور ما نیز برای توسعه آموزش زنان و ارتقای مهارت آنان برای سازگاری و تاب‌آوری بیشتر در مواجهه با مباحث تخریب سرزمین و بیابان زدایی باید فکر و برنامه‌ریزی شود.

مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور گفت: بسیاری از پروژه‌های مشارکتی مرتبط با مدیریت پایدار سرزمین که تعدادی از آنها در قالب پروژه‌های توسعه روستایی هستند، با پشتیبانی زنان به ویژه زنان جوامع محلی انجام می‌شود.

جعفریان زنان را نخستین و مهم‌ترین مربی نسل‌های آینده دانست و تصریح کرد: زنان بیش از نیمی از نیروی مستقیم کار در عرصه‌های کشاورزی و منابع طبیعی را مدیریت می‌کنند و با انجام فعالیت‌های اقتصادی جنبی در خانواده، چالش‌های ناشی از خشکسالی و تخریب سرزمین را در خانواده جبران می‌کنند.

وی در همین حال بر حمایت‌های مالی و تأمین منابع پشتیبان از ساختارهایی که با مدیریت سرزمین تشکیل می‌شود به منظور استفاده پایدار از کالا و خدمات مناطق بیابانی تاکید کرد و گفت: روز جهانی مقابل با بیابان زایی فرصتی برای آگاه‌سازی و حساس‌سازی آحاد جامعه، مسؤولان، برنامه‌ریزان و سیاستگ ذاران نسبت به اهمیت مقابله با تخریب سرزمین است.

گفتنی است ۱۷ ژوئن مصادف با ۲۷ خرداد از سوی سازمان ملل متحد روز مقابله با بیابان زایی نام گذاری شده که هدف سازمان ملل متحد از نام گذاری این روز، افزایش آگاهی از وجود بیابان‌زایی و خشکسالی، برجسته کردن روش‌های جلوگیری از بیابان‌زایی و بهبود خشکسالی و توجه هر چه بیشتر مردم به معضل گسترش بیابان در سراسر جهان است.

سال گذشته روز جهانی مقابله با بیابان زایی و خشکسالی با شعار «عبور از خشکسالی با مشارکت مردم» و امسال با شعار «نقش و حقوق زنان در مدیریت پایدار سرزمین» نام گذاری شده است که به حقوق بنیادی زنان در حفاظت از سرزمین تاکید می‌کند.