ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان

محمد‌رضا واعظی‌پور، مدیر اجرایی منطقه آزاد سیستان در گفت‌وگو با خبرگزاری اقتصادایران ، عنوان داشت: در تاریخ ۳۰/ ۲/ ۱۴۰۰، قانون ایجاد هفت منطقه آزاد تجاری-صنعتی و ایجاد ۱۳ منطقه ویژه اقتصادی به تصویب رسید. یکی از مناطق آزاد جدید‌التاسیس، منطقه آزاد سیستان بود. این منطقه با مساحت حدود ۲۱‌هزار هکتار در شمال استان سیستان و بلوچستان و بخش‌هایی از شهرستان‌های زابل، زهک، هامون، هیرمند و نیمروز قرار گرفته است. موقعیت جغرافیایی و استقرار مکانی سیستان و بلوچستان و تحول تاریخی فعالیت‌های اقتصادی در استان موجب شده تا تجارت و بازرگانی به عنوان نقطه عطف اقتصاد استان شناخته شده و بیشترین میزان اشتغال را به خود اختصاص دهد که وجود دو منطقه آزاد یکی در شمال استان و در شاهراه ارتباطی جنوب به شمال و تنها بندر اقیانوسی کشور- منطقه آزاد چابهار- و دیگری در شمال استان و در هم‌مرزی با افغانستان و در گذرگاه مرزی ایران با این کشور- منطقه آزاد سیستان- می‌تواند در این زمینه سهم عظیمی داشته باشد. ایجاد منطقه آزاد سیستان برآمده از یک مطالعه دقیق و اساسی است که ریشه‌‌‌های آن را در سند توسعه محور شرق می‌توان یافت.

موقعیت منحصر‌به‌فرد جغرافیایی و ترانزیتی شامل همجواری با افغانستان به عنوان بازار بزرگ محصولات تولیدی کشور، وجود مرز میلک در محدوده منطقه آزاد جهت ترانزیت و صادرات با افغانستان و امکان ترانزیت کالا از آن، امکان فراهم شدن تعاملات اقتصادی با افغانستان و تعاملات کلان‌تر در حوزه رود هیرمند و رفع تنگناها در سیستان، مزیت در حوزه تولید و صنعت با فراهم آمدن بستر تولید انواع کالاهای مصرفی، مواد غذایی، سنگ‌های تزئینی، فولاد و... با استفاده از مواد اولیه وارداتی از افغانستان و شکل‌گیری چرخه تولید صنعتی در منطقه، شکل‌گیری زمینه رشد و توسعه اقتصادی سیستان و ممانعت از مهاجرت سکنه و خالی شدن مرز، ایجاد تعادل و توازن در توسعه کلان کشور با تقویت بخش شرقی، افزایش اشتغال مولد و افزایش امنیت مرزهای کشور با بهبود شرایط کسب‌و‌کار و انجام سرمایه‌گذاری‌های مولد مشترک، تقویت روابط فرهنگی و اجتماعی دو کشور با افزایش مبادلات اقتصادی و تجاری، وجود فرودگاه بین‌المللی زابل، بهره‌مندی از راه‌آهن چابهار-میلک-سرخس، بزرگراه چابهار-میلک سرخس و... از مهم‌ترین مزیت‌ها و دلایل شکل‌گیری این منطقه بوده‌اند.

تصویب منطقه آزاد سیستان در یک دورنمای کلی علاوه بر هدف توسعه‌‌‌ای خود در شرق کشور برای ارتباط اقتصادی بیشتر با افغانستان کلید خورد تا بتواند این کشور را که یکی از متقاضیان محصولات گوناگون تولیدی کشورمان است با صادرات اقلام مختلف تامین و هر دو سوی مرز از فواید این صادرات و واردات بهره‌‌‌مند شوند و در کنار منطقه آزاد چابهار و فراهم بودن زمینه دسترسی سریع کشورهای آسیای میانه به آب‌‌‌های اقیانوسی از مسیر ایران سبب رونق ترانزیت کالا از طریق بندر چابهار- میلک سیستان و افغانستان، توسعه شرق کشور و احیای جاده ابریشم شود.

راه‌‌‌اندازی منطقه آزاد سیستان پل مهم ارتباطی و راه مناسب برای اتصال بندر استراتژیک چابهار به افغانستان، توسعه محور ترانزیتی چابهار- زاهدان- میلک و مکمل منطقه آزاد چابهار است که می‌تواند در پیشرفت استان موثر باشد. همچنین راه‌اندازی این منطقه در کنار منطقه آزاد چابهار و فراهم بودن زمینه دسترسی سریع کشورهای آسیای میانه به آب‌های اقیانوسی از مسیر ایران سبب رونق ترانزیت کالا از طریق بندر چابهار- میلک سیستان و افغانستان، توسعه شرق کشور و احیای جاده ابریشم از مسیر جدید می‌شود. شمال و جنوب سیستان و بلوچستان بیش از هزارکیلومتر فاصله دارند که منطقه آزاد سیستان در شمال و منطقه آزاد چابهار در جنوب استان واقع شده است. دو منطقه آزاد به‌‌‌عنوان دو بال توسعه سیستان‌‌‌و بلوچستان تعریف می‌‌‌شوند که می‌توانند به یکدیگر کمک و همدیگر را تقویت کنند. از سوی دیگر، منطقه آزاد سیستان قرار است با اقتصاد افغانستان کار کند که این تبادل تجاری و‌‌‌اقتصادی می‌تواند در توسعه کل استان موثر باشد.

منطقه سیستان با داشتن مرز طولانی با افغانستان و پاکستان و از طریق بندر چابهار دسترسی به دریاهای آزاد و اقیانوس‌های پهناور، توان‌‌‌ بالقوه زیادی در زمینه ترانزیت کالا و انرژی و همچنین قرارگیری در کریدور ترانزیت شمال - جنوب قابلیت ایجاد منطقه آزاد را داشته و می‌تواند در آینده توسعه و امنیت کشور، نقش مهمی ایفا کند. راه‌آهن «چابهار - زاهدان- میلک - سرخس » با هدف ایجاد کریدور ریلی شرق کشور، اتصال بندر شهید بهشتی چابهار به عنوان تنها بندر اقیانوسی کشور به شبکه ریلی، کمک به توسعه سواحل مکران و اتصال کشورهای آسیای میانه و افغانستان به آبهای آزاد در دست احداث است که عامل ایجاد توسعه و رشد اقتصادی سیستان و بلوچستان و منطقه است. بنابراین نقش لجستیکی منطقه آزاد سیستان و برخورداری از سه نود حمل‌ونقلی جاده، ریل و فرودگاه، قابلیت لجستیکی خاصی به این منطقه بخشیده است. این موضوع در اسناد توسعه‌ای مختلف نظیر سند آمایش استان و سند آمایش لجستیک کشور نیز دیده شده است.  بالاترین سطح مراکز لجستیکی در کشور، «شهرهای لجستیک» هستند که «چابهار» یکی از شهرهای لجستیک کشور است. در این طرح، 10 مرکز لجستیک مرزی در سطح کشور معرفی شده‌اند که میلک و میرجاوه، مراکز لجستیک مرزی شرق کشور هستند که در استان سیستان و بلوچستان قرار گرفته‌اند. میلک در محدوده منطقه آزاد سیستان واقع شده است و با برخورداری از مزایا و معافیت‌های مناطق آزاد، زنجیره مکمل لجستیکی برای منطقه آزاد چابهار و برقراری ارتباط میان هند، پاکستان، افغانستان و آسیای میانه و برخورداری از مواهب جاده ابریشم جدید خواهد بود.

در سند آمایش لجستیک کشور مراکز لجستیک مرزی را این‌گونه تعریف کرده است: مراکزی هستند که در منطقه مرزی واقع شده و امکانات و خدمات لجستیک موردنیاز را برای صادرات، واردات و ترانزیت فراهم می‌آورند. گمرک، مرزبانی، سازمان ملی استاندارد، سازمان حفظ نباتات کشور و به طور کلی، تمامی سازمان‌های ذی‌ربط در ورود و خروج کالا، خدمات خود را به طور متمرکز و یکپارچه در این مرکز ارائه می‌کنند. به امید آنکه با نقش‌آفرینی ارزشمند مناطق آزاد به خصوص دو منطقه آزاد سیستان و چابهار به عنوان دو بال توسعه محور شرق، شاهد رشد و شکوفایی اقتصاد ایران عزیز‌مان، به خصوص در محور شرق باشیم.

فراموش نکنیم وجود دو منطقه ویژه اقتصادی در استان‌های خراسان جنوبی و رضوی‌(یعنی منطقه ویژه اقتصادی ماهیرو و دوغارون) و منطقه آزاد سیستان به عنوان تنها منطقه آزاد شرق کشور، زمینه‌ای مناسب برای تجارت و بازرگانی با افغانستان وپاکستان و حوزه خلیج فارس فراهم آورده است.