سیاست خارجی ایران؛ همچنان "نه شرقی، نه غربی"
اقتصاد ایران: سفیر اسبق ایران در چین می‌گوید: جریان متمایل به غرب قطعا علاقه‌ای ندارد که روابط ایران و چین در شکل گسترده باعث شود تا دو طرف بتوانند از مزایای این رابطه به نفع منافع ملی خود استفاده کنند.
ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان
به گزارش خبرگزاری اقتصادایران ، حجت‌الاسلام و المسلمین رئیسی در روزهای آتی به روسیه سفر می‌کند؛ سفری که از اهمیت بسیار بالایی هم به لحاظ وضعیت فعلی بین‌المللی و هم به لحاظ راهبردی برخوردار است. از طرفی افزایش نقش روسیه در مذاکرات هسته‌ای و فعال تر شدن نقش این کشور و نزدیکی بیشتر روابط ایران و روسیه موجب برخی انتقادات در داخل شده و برخی دولت سیزدهم را متهم به افزایش وابستگی کشور به شرقی‌ها از جمله روسیه کرده است.
همچنین براساس اعلام «وانگ ونبین» سخنگوی وزارت خارجه چین حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران قرار است ۲۴ دی ماه (۱۴ ژانویه) با «وانگ یی» عضو شورای دولتی و وزیر خارجه چین در این کشور دیدار کند. «سعید خطیب‌زاده» سخنگوی وزارت امور خارجه گفت: آقای امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه آخر این هفته به دعوت «وانگ یی» همتای چینی خودش عازم چین است و موضوعات مختلفی را در دستورکار برای گفت‌وگوها داریم و نقشه راه ۲۵ ساله یکی از این موضوعات است.
رویکرد نگاه به شرق در سازماندهی جدید ظرفیت‌ها و فرصت‌های قابل فعال‌سازی برای پیشبرد مذاکرات، یکی از شاخص‌های مهم تمایز دولت سیزدهم با دولت‌های قبلی در حوزه سیاست خارجی است. باتوجه به موقعیت تازه ایران، آمریکا و اروپایی‌ها به شدت نگران هستند که مبادا ایران از هرگونه مذاکره، بی نیاز شود. امروز به جرئت می‌توان گفت بلوک شرق، شکل واقعی خود را پیدا کرده است و در آینده، شاهد تغییر مناسبات مرسوم جهانی خواهیم بود.
تغییر اولویت‌های روابط خارجی و افزایش قابل توجه ارتباط با همسایگان و قدرت‌های منطقه‌ای به ویژه روسیه، چین و هند از جمله ویژگی‌های قابل ملاحظه دولت سیزدهم در بخش روابط خارجی است.
در همین رابطه دنیس راس، مشاور ارشد وزارت خارجه دولت باراک اوباما در امور خاورمیانه پس از پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای در توئیتر نوشت: «اکنون ایران عضو دائم سازمان شانگهای است. چیزی که از مدت‌ها پیش به دنبال آن بود و سرانجام روسیه و چین این امکان را فراهم کردند. ایران با چرخش به سمت شرق قادر خواهد بود از فشارهای ایالات متحده در امان بماند و دولت آمریکا اکنون به نقشه بی نیاز دارد».
وقتی چرخش به شرق دولت سیزدهم به مذاق اصلاح‌طلبان خوش نمی‌آید!
اما گویا این تغییر رویکرد در سیاست خارجی دولت سیزدهم به مذاق برخی‌ها ازجمله طیف اصلاح‌طلبان خوش نیامده و تقریبا روزی نیست که در رسانه‌های خود نسبت به این چرخش راهبردی دولت انتقاد نکنند. در آستانه سفر سید ابراهیم رئیسی به روسیه، حالا مخالف خوانی‌های اصلاح‌طلبان شروع شده و از اینکه بهبود روابط با روسیه بتواند سودی به ایران برساند، ناراحت هستند!
روزنامه جمهوری اسلامی در مطلبی نوشت: «سوابق روسیه و بعد‌ها شوروی و بعد از فروپاشی شوروی باز هم روسیه کنونی در رفتار با ایران، ایجاب می‌کند همواره با چشم‌ها و گوش‌های باز و تیز نگران دخالت‌ها و طمع‌ورزی‌های مقامات روسی باشیم». در ادامه این مطلب آمده است: «میخائیل اولیانوف، که به عنوان نماینده کشورش در مذاکرات برجامی وین شرکت می‌کند، در روزهای گذشته دیدار‌های جداگانه‌ای با هیئت‌های سعودی، امریکایی و اروپایی داشت که گفته می‌شود به نوعی درصدد انجام مهندسی موردنظر دولت متبوع خود درباره چگونگی توافق در مذاکرات وین بوده است.»
سنگ اندازی در مسیر روابط ایران و روسیه تا جایی پیش رفته که فیاض زاهد، اصلاح‌طلبی که مواضع شاذ او معروف است، تلاش کرد نقشی برای روسیه در ترور سردار قاسم سلیمانی دست و پا کند! وی با این شبهه‌افکنی که مگر می‌شود مسئله ترور سردار سلیمانی از طرف روسیه هماهنگ نشده باشد و روسیه از هدف شوم امریکا با خبر نباشد، ادعا می‌کند: «من نسبت به شیوه ترور این قهرمان ملی تردید‌هایی داشته‌ام. به راستی آیا شما باور می‌کنید که امریکا بدون هماهنگی با سرویس روسیه و موساد و ام آی سیکس دست به این جنایت زده باشد؟»
پیش از این نیز صادق زیباکلام در واکنش به نقشه راه ۲۵ ساله ایران و چین در توئیتی نوشت: دلیل اصلی حساسیت و مخالفت بسیاری از ایرانیان با توافق با چین باز میگردد به بی اعتمادی به پکن. مشابه همان بی اعتمادی البته به روسها هم هست.
جریان غرب‌گرا نمی‌خواهد روابط ایران و چین منجر به نفع ملی شود
جواد منصوری، سفیر اسبق ایران در چین در این رابطه می‌گوید: همیشه روابط ایران و چین مورد اعتراض و انتقاد و فشار و حتی در مواردی متأسفانه مورد تمسخر قرارگرفته است. علتش نیز آن است که جریان متمایل به غرب قطعا علاقه‌ای ندارد که روابط ایران و چین در شکل گسترده باعث شود تا دو طرف بتوانند از مزایای این رابطه به نفع منافع ملی خود استفاده کنند.
او تأکید می‌کند: اروپا و آمریکا اصرار دارند که ایران باید در بلوک غرب باقی بماند و هیچ توجهی به شرق نداشته باشد و برای این منظور هم در ۱۵۰ سال گذشته به اشکال مختلفی این سیاست اجرا شده است و در روزهای اخیر هم شاهد موضع‌گیری‌ها و تحلیل‌هایی هستیم که به مقدار زیادی واقع‌بینانه نیست و درواقع دقیقا تکرار حرف‌هایی است که در آمریکا و اروپا مطرح می‌شود.
کشور را به روسیه و چین گره نمی‌زنیم
اما شبهه‌ای که این‌روزها مخالفان گرایش به ارتباط با شرق در رسانه‌ها به آن دامن می‌زنند، وابستگی کشور به شرق در پی ارتباط با کشورهای این حوزه است. در همین رابطه حسین امیرعبدالهیان وزیر امور خارجه ایران می‌گوید: حتما نمی‌خواهیم کشور را به روسیه و چین گره بزنیم، بلکه در راستای منافع دو طرف سیاست خارجی را پیگیری و تنظیم می‌کنیم و هر مقدار که چین، روسیه، هند یا هر کشور دیگری در جهان در راستای منافع مشترک طرفین ایده‌ها و ابتکاراتی داشته باشند و ما احساس کنیم که منافع‌مان در سطح خیلی خوبی تامین می‌شود از این ایده‌ها حتما استقبال می‌کنیم.
سیاست خارجی ایران همچنان «نه شرقی، نه غربی» است
حنیف غفاری، کارشناس مسائل بین الملل در این رابطه می‌گوید: ما براساس یک استدلال راهبردی به دنبال تعمیق روابط همکاری‌ها با چین و روسیه هستیم. در اینجا اساسا بحثی به نام وابستگی وجود ندارد و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران کماکان «نه شرقی، نه غربی» است و نباید فراموش کرد که نگاه به شرق به معنای وابستگی به شرق نیست بلکه به معنای استفاده از ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل استراتژیک و تاکتیکی شرق در راستای مواجهه با غرب و بدعهدی‌های آنان است.
به گفته غفاری، غرب آزمون خود را کاملا در جریان برجام طی سال‌های اخیر پس داده است اما موضوع این نیست که ایران بین شرق و غرب یک گزینه را انتخاب کند بلکه ایران به عنوان یک بازیگر در نظام بین‌الملل با دغدغه‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای خاص خود، بر اساس منافع ملی، همکاری‌های راهبردی و تاکتیکی را با بازیگرانی که اشتراک بیشتری با او دارند، تعریف می‌کند که الان مصادیق این دو کشور چین و روسیه هستند و این به هیچ وجه به معنای وابستگی به شرق نیست.