به گزارش خبرگزاری اقتصادایران، استاندار گلستان در نشست شورای راهبردی جمعیت استان بر ضرورت اتخاذ راهکارهای مناسب برای حفظ رشد جمعیت استان تاکید کرد؛ علی محمد زنگانه در این نشست، با تاکید بر تشویق افزایش نرخ باروری در جامعه، تحکیم بنیاد خانواده و کاهش آمار طلاق در جامعه را از ضرورت‌های مهم استان قلمداد کرد.
کاهش مداوم نرخ رشد جمعیت در سال‌های اخیر، یکی از دغدغه‌های مهم کارشناسان و صاحب نظران این حوزه بوده است. برخی از محققان بر این اعتقاد هستند با تداوم روند نگران کننده فعلی در زمینه نرخ رشد جمعیت، در آینده نزدیک، نرخ رشد جمعیت ایران به صفر خواهد رسید.
بر اساس آمارهای رسمی، رقم زاد و ولد در کشور در فاصله سال‌های ۹۵ تا ۹۹ کاهشی ۲۵ درصدی را تجربه کرده است.
بررسی کلی شرایط حاکم بر جامعه ما، موید این برداشت است که در مقوله جمعیت در شرایط فعلی سه آسیب مهم وجود دارد: کاهش تمایل جوانان به ازدواج و تشکیل خانواده، کاهش تمایل خانواده‌های جوان به فرزند آوری و افزایش نرخ طلاق در جامعه.
آسیب‌های فوق به همراه برخی از مشکلات ناشی از شرایط اقتصادی و اجتماعی جامعه، زنگ‌های خطر جمعیتی را برای مسئولان به صدا درآورده و یافتن راهکارهای متناسب با شرایط کنونی را به اولویت نخست آنها تبدیل کرده است.
متغیرهای اقتصادی و فرهنگی و جمعیت
به نظر می‌رسد در یک دهه گذشته، ترکیبی از متغیرهای اقتصادی و فرهنگی با کارکردی مخرب، در مسیر کاهش نرخ رشد جمعیت کشور نقش آفرینی داشته اند. در بررسی علل بروز شرایط فوق، نخستین عاملی که مد نظر قرار گرفته و به عنوان یک نیروی منفی در مسیر رشد جمعیت مورد توجه قرار می‌گیرد، مشکلات و تنگناهای اقتصادی است.
در سال‌های اخیر، اقشار مختلف جامعه از نظر اقتصادی تنگناهای سختی را پشت سرگذاشته اند. این شرایط، باعث بروز مشکلاتی در زمینه تأمین حداقل‌های زندگی از جمله مسکن برای نسل جوان شده است. این مشکلات، از یک طرف، میل به تشکیل خانواده را در بین جوانان ما کاهش داده و از طرف دیگر، زمینه‌های افزایش پدیده طلاق را در بین خانواده‌های ما مهیاتر کرده است.
تغییر سبک زندگی و فرزندآوری
مساله مهم‌تری که در کنار عامل اقتصادی، در فرایند فرزند آوری و تحکیم خانواده‌ها مؤثر بوده است، مقوله تغییر سبک زندگی خانواده‌های ایرانی است.
در یک دهه اخیر، خانواده‌های ما تحت تأثیر امواج مخرب فضای مجازی و شبکه‌های ماهواره‌ای با سبک جدیدی از زندگی خو گرفته اند که در چارچوب آن، سطح انتظارات و توقعاتِ نسلِ جدید از زندگی مشترک، دچار تحول اساسی شده است.
متأسفانه در این سبکِ زندگی، مرزها و خطوط قرمز ناشی از آموزه‌های دینی و فرهنگی ما جابجا شده و پارادایم‌های فکری بخش قابل توجهی از خانواده‌های ما دچار تغییر شده اند. شکستن قبح پدیده‌هایی مثل طلاق و رواج زندگی‌های مجردی در شهرهای بزرگ بنیان‌های اجتماعی خانواده‌های ایرانی را با شدیدترین تکانه‌های ممکن مواجه کرده است.
این تحولات در کنار زمینه‌های مهیای اقتصادی معضل کاهش نرخ رشد جمعیت را در بخش‌های مختلف کشور تشدید کرده است.
چه باید کرد؟
در شرایط کنونی و با عنایت به عواملی که در فرایند کاهش رشد جمعیت در کشور مؤثر بوده اند، به نظر می‌رسد راه علاج این مشکل هم در دو حوزه اقتصادی و اجتماعی باشد.
در حوزه اقتصادی تهیه و تدوین مشوق‌های مؤثر اقتصادی برای خانواده‌های جوان از اهم واجبات است. این مشوق‌ها باید به گونه‌ای طراحی و ارائه شوند که حرکت در مسیر تشکیل زندگی مشترک و فرزند آوری به یک فرایند امیدبخش و کم مخاطره برای خانواده‌های ما تبدیل شود.
در زمینه فرهنگی هم با آسیب شناسی علمی از خلاءهای موجود در زمینه تبیین سبک ایرانی-اسلامی زندگی برای خانواده‌های ایرانی، باید تلاش کنیم با اتخاذ راهکارهای متناسب به سمت بازگشت جامعه به اصالت‌های دینی و ایرانی خود حرکت کنیم.
در شرایط فعلی در آخرین سال‌های عبور و درمان این بحران قرار داریم. عدم استفاده بهینه از فرصت‌های طلایی باقی مانده، ممکن است آسیب‌های جبران ناپذیری را بر نسل آینده ما وارد کند.
عبدالقیوم شکاری*
* مدرس دانشگاه