ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان

به گزارش خبرگزاری اقتصادایران،عرضه اولیه سهام شرکت‌ها یکی از گزینه‌های بسیار جذاب برای سرمایه گذاران، به ویژه افراد تازه وارد در بورس به شمار می‌رود. چون سهام‌هایی که در این عرضه به فروش می‌رسند در بیشتر مواقع سودآور هستند و به همین دلیل، طرفداران زیادی دارند. تجربه نشان داده که بیش از ۹۰ درصد از عرضه‌های اولیه‌ای که در بورس انجام می‌شوند سودآور هستند. در سال ۱۳۹۹ عرضه‌های اولیه از جذابیت خوبی برخوردار بودند. از این رو می‌توان گفت که به‌طور کلی عرضه‌های اولیه در سال گذشته نقش مهمی در جذب نقدینگی داشته‌اند. با این حال آنچه که باید در روز‌های پیش رو مورد توجه قرار بگیرد لزوم حفظ جذابیت فرآیند عرضه‌های اولیه برای تداوم اثربخشی کارکرد آن‌ها است. در این خصوص باید توجه داشت مردمی که به فرایند عرضه‌های اولیه تمایل نشان می‌دهند اکثرا افرادی هستند که به دنبال کسب بازده کم ریسک و ترجیحاً بدون ریسک هستند. می‌توان گفت که کم ریسک نگه‌داشتن این عرضه‌ها می‌تواند کمک شایان توجهی به حفظ جذابیت آن‌ها بکند. بیان مسئله عرضه اولیه‌های سهام شرکت‌ها همواره به عنوان یکی از گزینه‌های جذاب برای سرمایه‌گذاران، به ویژه افراد تازه وارد در بورس مطرح بوده و به دلیل اینکه سهم‌هایی که در این عرضه‌ها به فروش می‌رسند در بیشتر مواقع سودآور هستند، همواره طرفداران زیادی نیز داشته تا جایی که در مقاطع مختلف و در برخی موارد تا چندین میلیون نفر در آن مشارکت می‌کنند. اما این روز‌ها میزان مشارکت سهامداران در مقایسه با مشارکت در عرضه‌های اولیه سال ۱۳۹۹ که به لطف رونق بازار بورس انجام می شد (اعمال معافیت‌های مالیاتی برای شرکت‌های تازه‌وارد، حمایت‌های دولت و برخی سازمان‌ها و نهاد‌های بزرگ مالی) و خیلی طرفدار داشت، با ریزش شاخص بورس در نیمه دوم سال ۱۳۹۹، دید سرمایه گذاران حتی افراد تازه وارد نیز به سهام‌های عرضه اولیه که پیش از این وضعیت، جزو جاذبه‌های بورس به شمار می‌آمدند و سود‌های تضمین شده ۳۰ تا صددرصدی و حتی بیشتر به خریداران هدیه می‌کردند تغییر کرده است. تا جایی که بار‌ها عرضه‌های اولیه به خاطر شرایط بد بازار به تعویق افتاده و یا پس از عرضه، درست زمانی که سهامداران انتظار نداشتند پس از چند روز مثبت بودن، منفی می شوند. اصولا یکی از دلایل استقبال فراوان از عرضه اولیه ها قیمت منطقی آن است که سبب استقبال بسیاری از فعالان بازار می شود، زیرا قیمت اعلام شده را جذاب می دانند. در سال گذشته عرضه‌های اولیه نقش مهمی در تامین مالی برای دولت و افزایش عمق بازار سرمایه ایفا کرد. از این رو حفظ جذابیت این عرضه‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و به نظر می رسد دولت سیزدهم برای عمق بخشیدن بیشتر بازار سرمایه و بازگشت آرامش و اعتماد مجدد سرمایه گذاران به بورس می بایست در تسهیل و تسریع پذیرش شرکت ها و عرضه سهام آن‌ها اهتمام بیشتر داشته باشد. برهمین اساس گروه بازار‌ها و ابزار‌های مالی مرکز پژوهش و توسعه سازمان بورس و اوراق بهادار در گزارشی به «مقایسه میانگین بازدهی عرضه اولیه در روز عرضه در برخی کشورها» پرداخته است که بررسی عرضه های اولیه در سال های ۹۷، ۹۸ و ۹۹ بورس تهران نیز نشان می دهد که قیمت گذاری کمتر از ارزش ذاتی، در قالب عرضه ها وجود، داشته و اصطلاحاً تلاش شده است تا عرضه های اولیه برای سرمایه گذاران شیرین تمام شود و بدین واسطه، سرمایه گذاران تشویق به سرمایه گذاری شوند؛ لذا نباید از این فرصت و ظرفیت مناسب که هم می تواند به تجمیع پس انداز‌های خرد و هدایت آن‌ها به بورس شده و هم امکان تامین مالی بیش از پیش برای تولید فراهم خواهد شد، صرف نظر کرد. نقش مهم عرضه‌ها در جذب نقدینگی یکی از راه‌های حفظ جذابیت بورس به خصوص برای افراد تازه وارد وجود عرضه‌های اولیه است که برای دستیابی به این مهم می‌توان شرکت‌هایی را در اولویت عرضه قرار داد که دارای ریسک کمتری در فعالیت‌های خود هستند و یا وضعیت درآمدزایی آن‌ها در سطح خوبی قرار دارد. چنانچه شرکت‌های بهتری وارد فرآیند عرضه اولیه شود، جذابیت بازار سهام و به تبع آن ورود مردم به این بازار در سطح قابل قبولی حفظ خواهد شد. البته قیمت گذاری منصفانه و حتی کمتر از ارزش ذاتی سهام در عرضه‌های اولیه می بایست مورد توجه قرار گیرد. زیرا بدون شک هر چه قیمت‌گذاری منصفانه‌تر انجام گیرد جذابیت قیمتی سهام عرضه شده می‌تواند افراد بیشتری را برای مشارکت در ثبت عرضه‌های اولیه تشویق کند. همچنین تجربه نشان داده است عرضه شرکت‌های بزرگ نیز می‌تواند عرضه‌های اولیه را برای خریداران خرد جذاب کند، چرا که بزرگ بودن شرکت‌ها به کشف قیمت و رشد منطقی آن‌ها پس از عرضه اولیه کمک شایانی می‌کند. مقایسه میانگین بازدهی عرضه اولیه در روز عرضه در کشور‌های منتخب غالباً از میانگین بازده روز اول عرضه های اولیه در کشور‌های مختلف، به عنوان معیاری برای متناسب بودن ارزشگذاری عرضه های اولیه استفاده می شود. بررسی ها نشان میدهد میانگین بازدهی بالای عرضه های اولیه در روز عرضه، در بورس های کشور‌های در حال توسعه نظیر چین، هند، اردن و مالزی بیشتر از کشور‌های توسعه یافته بروز می کند. رویکرد کشور‌های در حال توسعه، قیمت گذاری کمتر از واقع عرضه های اولیه است تا از این طریق سرمایه گذاران را به سرمایه گذاری ترغیب نمایند. مطالعۀ بورس های کشور‌های مختلف نشان می دهد که غالباً پیش روی عرضۀ اولیه دامنۀ نوسان وجود ندارد و این موضوع کمک می کند تا قیمت عرضه با ارزش ذاتی با سرعت بیشتری همگرایی داشته باشند. حتی در بورس هایی نظیر شنزن و شانگ‌های که دامنۀ نوسان ۱۰ درصدی وجود دارد، برای عرضۀ اولیه این دامنه برداشته می شود (برای سه روز کاری) تا همگرایی قیمت و ارزش ذاتی سریع تر حاصل شود. با توجه به اعمال محدودیت دامنۀ نوسان در بورس تهران، قیمت عرضه اولیه در روز اول عرضه کشف نمی شود و برای یک دوره، عرضه های اولیه به صورت متوالی افزایش قیمت پایانی و آخرین معامله را تجربه می کنند. میانگین بازدهی عرضه های اولیه در یک دوره تقریبی در سال های ۹۸ و ۹۹ بالای ۹۰ درصد بوده است. قیمت گذاری کمتر از واقع توسط متعهد پذیره نویسی، تقاضای بسیار زیاد سرمایه گذاران به دلیل عدم تقارن اطلاعات و ورود هیئت پذیرش در موضوع ارزشگذاری و تلاش برای کاهش ارزش محاسبه شده را می توان از علل بازده بالای عرضه های اولیه برشمرد. قیمت گذاری مهمترین فرآیند عرضه اولیه اوراق یکی از مهمترین مسئله ها در فرایند عرضه اولیه اوراق، مسئله قیمت گذاری است؛ اگر قیمت گذاری عرضه های اولیه نسبت به ارزش ذاتی آن پایین تر باشد، پدیده ای به نام ارزشگذاری کمتر از واقع پدید می آید. همان طور که در نمودار یک مشاهده می گردد، میانگین بازدهی عرضه های اولیه در تمام کشور‌ها مثبت است که این خود نشانه قیمت گذاری کمتر از حد واقع در این بازار‌ها است. آن چه میانگین بازدهی عرضه های اولیه در کشور‌های مختلف را از یکدیگر متمایز می سازد، میزان بازدهی مثبتی است که در این عرضه های اولیه به سرمایه گذاران تعلق می گیرد؛ به عنوان مثال با توجه به نمودار یک، در کشوری مانند آمریکا، میانگین بازدهی عرضه های اولیه به ندرت بالای ۲۰ درصد است، اما در کشوری نظیر چین این بازدهی بسیار بالاتر است. هدف از انجام این بررسی، مقایسه میانگین بازدهی عرضه های اولیه در کشور‌ها از جمله ایران و ارائه استدلال های موجود برای وجود تفاوت های معنادار در میانگین بازدهی کشور‌های مختلف است. پژوهشگر: محمودنانکلی