به گزارش خبرگزاری اقتصادایران ، محسن حدادی مدیرکل دفتر تبلیغات و اطلاع رسانی معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، با اشاره به اخبار جعلی و شرایط گسترش آن گفت: اخبار جعلی در یک تعریف کلی، شامل اخبار و اطلاعاتی است که به‌صورت عامدانه و سازمان‌یافته یا با هدف فریب و انحراف افکار عمومی، با اطلاعات نادرست یا مخدوش، تولید و منتشر می‌شود که با توجه به هدف گذاری برای مخاطب عام، با سوار شدن بر موج احساس و فریب افکار عمومی، به سرعت در فضای مجازی نفوذ پیدا می‌کند.
وی افزود: با آن‌که اشاعه اخبار و محتوای جعلی پدیده جدیدی نیست اما آن چه امروزه اهمیت بسیاری پیدا و آن را به یک خطر فراگیر جهانی تبدیل کرده است، نقش موثر و نگران کننده شبکه‌های اجتماعی و شهروند-خبرنگاران و حتی شهروندان عادی در نشر گسترده و سریع اخبار جعلی است. امروزه و در پی تمایل روزافزون افراد جامعه به کسب اطلاعات از فضای مجازی، رسانه‌های اجتماعی به مثابه شمشیر دو لبه‌ای عمل می‌کنند که با وجود آن که نقش موثری در دسترسی آسان، ارزان و سریع به اطلاعات دارند، این امکان را فراهم می‌کنند تا اخبار جعلی و نادرست در کمتر از چند ثانیه، در میان طیف وسیعی از افراد منتشر شود و تاثیر خود را در افکار عمومی بگذارد. ضمن آن که میل به اطلاع رسانی و پخش این اخبار در میان مردم با توجه به نقش شبکه های اجتماعی در سرعت نشر اطلاعات، باعث پخش گسترده این اخبار می‌شود.
مدیرکل دفتر تبلیغات و اطلاع رسانی معاونت مطبوعاتی در ادامه گفت: از سوی دیگر، کوتاهی رسانه‌های رسمی و کندی اطلاع رسانی دستگاه‌های مختلف، به نشر و افزایش ضریب نفوذ این اخبار کمک می‌کند. همین اتفاق و جریان انتشار سریع اطلاعات در فضای مجازی، عامل رشد و گسترش این نوع اخبار و البته اعتماد و کمک به نفوذ آن در میان مردم شده است. کم اطلاعی در موضوعات جدید و پدیده‌های نو، در کنار اطلاع رسانی ناقص و غیرجامع، همچنین نبود نظام شفافیت در اطلاعات و دسترسی به آن، بهترین محل تولد و رشد اخبار جعلی است.
حدادی در ادامه گفت: همان طور که اشاره شد، امروزه شمار مردمی که اطلاعات مورد نیاز خود را از رسانه‌های اجتماعی می‌گیرند، روز به روز بیشتر می‌شود و بی راه نیست که بگوییم شمار کسانی که در معرض اطلاعات نادرست و جعلی قرار می‌گیرند، هر روز بیشتر از روز قبل می‌شود. در حالی که در گذشته روزنامه‌نگاران و گزارشگران حرفه‌ای که دارای دانش تخصصی و مسئولیت اجتماعی بودند، با ایفای نقش دروازه‌بانی خود، تاثیر به‌سزایی در کاهش انتشار اخبار نادرست داشتند، امروزه به دلیل ویژگی محدودیت‌گریزی ابزارهای نوین رسانه‌ای و در عین حال نبود یک عزم عمومی برای کنترل و تعدیل آسیب‌های آن از طریق در نظر گرفتن راهبردهای آموزشی و مواجهه ایجابی با این پدیده مخرب، شاهد گسترش وسیع فیک‌نیوزها در کشور و البته در سراسر دنیا هستیم.
وی افزود: مادامی که یک‌اهتمام جدی برای کنترل و تعدیل این فضا از طریق فرایندهای نظارتی و آموزشی وجود نداشته باشد، برخی فعالان رسانه‌ای اجتماعی که عمدتاً از تخصص کافی برخوردار نیستند، فرصت را مغتنم می‌شمرند و تلاش می‌کنند تا با انتشار شایعات و اخبار جعلی، بدون توجه به آثار زیان‌بار آن ها، شمار اعضا و دنبال‌کنندگان خود را بالا ببرند. رفتار احساسی و هیجانی در کنار نبود سواد رسانه‌ای دو عامل اصلی ناتوانی در کنترل شیوع اخبار جعلی است، بر همین اساس افزایش سواد رسانه‌ای و تقویت رسانه‌های مرجع و دریافت اطلاعات از مبادی رسمی و تخصصی، بهترین راه برای کاهش ضریب نفوذ این اخبار است. قاعدتاً حذف این گونه خبرها با وجود فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، شدنی نیست اما کاهش اتکا و اعتماد به آن‌ها و مبادی تولیدشان، بهترین شیوه برخورد با این گونه اخبار است.
حدادی در پاسخ به این پرسش که وضعیت کشور را در تاثیرپذیری از اخبار جعلی در شرایط کنونی چگونه ارزیابی می‌کنید، گفت: کشور ما طی سال‌های اخیر و در ادامه یک روند جهانی به‌ویژه پس از شیوع همه‌گیری کرونا، در معرض میزان عظیمی از اخبار جعلی قرار گرفته و مردم ما آسیب‌های بسیار جدی از آن دیده اند. واقعیت این است که کرونا، صرف‌نظر از همه تاثیراتش، ارتباطات اجتماعی را به سمت فضای مجازی سوق داده است. ما به موازات شیوع پاندومی کرونا با همه‌گیری اخبار جعلی، بد و بی کیفیت مواجه شده ایم و از آن جایی که ابعاد مختلف این بیماری برای عموم مردم و حتی متخصصان ناشناخته بود، فضا برای انتشار بی رویه شایعات، بیش از پیش هموار شد و در چنین شرایطی با نشر گسترده‌تر و اشکال مختلفی از اخبار جعلی هم رو به رو شدیم.
این‌مدیر فرهنگی گفت: نشردهندگان اخبار جعلی در دوران کرونا عمدتاً در تلاش هستند تا با استفاده از خلأ اطلاعاتی موجود، اخبار و اطلاعات نادرست و شبهه‌انگیز را در پس برخی حقایق پنهان و با انتشار کلمات، تصاویر و فیلم‌هایی که در بهترین حالت ممکن بیان کننده بخش کوچکی از واقعیت هستند، افکار عمومی را گمراه کنند و بر دنبال‌کنندگان خود بیفزایند یا این که نبض اطلاع رسانی را در دست بگیرند و رسانه‌های رسمی و دستگاه‌ها متولی را خلع سلاح کنند. با توجه به نبود آموزش‌های لازم در موضوع رسانه، فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، در کنار استفاده افراطی مردم از سکوهای نشردهنده اطلاعات، ما با وضعیت مناسبی از نظر توجه مردم به این گونه اخبار و ترویج و تکثیر آن ها توسط خودشان، مواجه نیستیم. همین امر می‌طلبد که در بخش‌ها و قشرهای مختلف، شیوه مرور و مطالعه اطلاعات در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی آموزش داده شود. همچنین باید دیدگاه‌های مختلف بر اساس ماموریت‌های محوله، هر یک در همین زمینه، بخشی از کار را بر عهده بگیرند. راه ساده و سریع مواجهه با اخبار جعلی، افزایش سواد رسانه‌ای مردم و البته چهره‌های تاثیرگذار در عرصه‌های مختلف فکری، ورزشی، هنری و سیاسی به عنوان رهبران تاثیرگذار بر افکار عمومی است.
وی در پایان گفت: این‌سامانه می‌تواند در بخش‌های مختلف ضمن پاسخ گویی فعال با حل سوالات ذهنی مخاطبان، الگویی مناسب برای کسب اطلاعات در حوزه‌های مربوط و طراحی شده در سامانه باشد. به عبارتی «زینو» می‌تواند زمینه‌های لازم را برای مقابله با گسترش روزافزون شایعات و اخبار نادرست از طریق پایش، اطلاع‌رسانی و اجرای فرایندهای آموزشی به منظور ارتقای دانش رسانه‌ای افراد جامعه فراهم کند. بی‌تردید دست اندرکاران این‌سامانه الکترونیکی قادر خواهند بود با آموزش راه‌های تشخیص اخبار جعلی و مهارت‌های رفتاری مواجهه با آن از طریق ارائه مشاوره‌های تخصصی و انتشار منابع مفید آموزشی، نقش مهمی در جهت حفظ همبستگی اجتماعی و امنیت روانی مردم به‌ویژه در شرایط پیچیده کنونی ایفا نمایند، ضمن این که در مسائل مادی و معنوی که بسیاری از جوانان و خانواده‌ها گرفتار اخبار جعلی می‌شوند، این سامانه می‌تواند راهگشا و عبرت آموز باشد.