تا قبل از دهه 60 تهدیدی از ناحیه کم آبی متوجه اغلب کشورهای جهان نبود مگر اینکه به صورت موردی در برخی از مناطق خشک و نیمه خشک جهان احساس می شد. از نیمه دهه 60میلادی زنگ خطر کمبود منابع از جمله آب های شیرین در جهان زده و متعاقب آن از اواخر دهه 70 میلادی بتدریج یکپارچه سازی مدیریت منابع آب مطرح شد و بعد از اولین نشست سران زمین در ریودوژانیرو به صورت الزام جهانی در آمد و فصل 18 از دستور کار 21 گانه سازمان ملل به موضوع آب اختصاص یافت.
مدیریت یکپارچه منابع آب و حوضه ارتباط تنگاتنگی با توسعه پایدار دارد و دستور کار 21 سازمان ملل از مدیریت یکپارچه منابع آب به عنوان کلید توسعه پایدار یاد کرده است. مدیریت یکپارچه منابع آب، فرایندی است که حفاظت، توسعه و مدیریت هماهنگ آب، خاک و منابع وابسته را به منظوربه حداکثر رساندن رفاه اقتصادی و اجتماعی به شیوهای عادلانه، بدون لطمه دیدن پایداری اکوسیستمهای حیاتی ترویج میکند.
مدیریت یکپارچه منابع آب و حوضه ضمن اینکه لزوم دستیابی به اهداف توسعه پایدار را ضروری میسازد ، ارتباط ارگانیک بین سازمانها و نهادها و سایر مولفههای تاثیرگذار درمدیریت آب ایجاد میکند و آنها را خواسته یا ناخواسته به سمت هماهنگی ساختاری و نهادی سوق میدهد.
گزارش برنامه آب – سازمان ملل نشان میدهد که بیش از130 کشور جهان رهیافت یکپارچه منابع آبی را با تاثیر مهم آن روی توسعه و اعمال مدیریت پذیرفته اند.64 درصد کشورها، طرحهای مدیریت یکپارچه منابع آب خود را توسعه داده و 34 درصد در مرحله اجرای پیشرفته هستند.
از سال 1992، 80 درصد کشورها اصلاحات لازم را برای توانمندسازی محیط زیست جهت مدیریت یکپارچه منابع آب بر اساس رهنمودهای دستور کار 21 و طرح اجرایی ژوهانسبورگ بعمل آورده اند. همچنین ارزیابی منابع آب و سیستمهای نظارت در بیش از 60 درصد کشورها اجرا میشود. برنامههای مدیریت منابع آب ( شامل سیستمهای تخصیص، مدیریت آبهای زیرزمینی، ارزیابی آثارزیست محیطی، مدیریت تقاضا) در بیش از 84 درصد کشورها با شاخص توسعه انسانی بالاتر و در40 درصد سایر کشورها با شاخص توسعه انسانی متوسط و پایین اجرا می شود.
درمدیریت یکپارچه منابع آب اجرای دو اصل ضروری است: نخست یکپارچه سازی نهادهای ذی مدخل در بخش تولید و مصرف و ایجاد وحدت ساختاری در بین آنها و دوم چند منظوره کردن پروژه های آبی کما اینکه بند سوم فصل 18 دستور کار21 ملل متحد تصریح و تاکید میکند که" یکپارچگی باید همه اشکال بهم پیوسته ارکان آب شیرین شامل آبهای سطحی و زیرزمینی را پوشش دهد و بهره برداری ها چند منظوره باشد". بر این اساس برای حل ریشه ای مشکلات آب در کشور، یکپارچه سازی مدیریت آب و جبران سریع خلاء های گذشته بسیارلازم و ضروری و چه بسا مستلزم ساختار بندی جدید ولو با تشکیل وزارتخانه آب است.
------------------------------------------------
احمد کاظم زاده