به گزارش خبرگزاری اقتصاد ایران،‌ دکتر محمدجواد دهقانی، سرپرست ISC گفت: بررسی ها نشان می دهد که در سال ۲۰۲۰ تعداد مدارک علمی نمایه شده  ایران در اسکوپوس به ۷۲۸۳۹ مورد رسیده است. این رقم در سال ۲۰۱۹ به میزان ۶۴۷۸۸ مدرک بود. لازم به ذکر است که اطلاعات سال ۲۰۲۰ در پایگاه های استنادی هنوز تکمیل نشده است و رقم ذکر شده مجدداً افزایش خواهد یافت.

دهقانی اظهار کرد: در حالی که مقالات علمی و آخرین یافته های پژوهشی محققان ایرانی در سال ۲۰۱۹ حدود ۱۳ درصد بیش از متوسط بین المللی استناد دریافت می کرد، در سال ۲۰۲۰ این رقم به ۲۵ درصد افزایش یافته است. بنابراین، تحقیقات وپژوهش های انجام شده محققان ایرانی در سال ۲۰۲۰ کیفی تر شده اند. همچنین فعالیت های پژوهشی حاصل از مشارکت بین المللی ایران در سال ۲۰۱۹ حدود ۲۷.۳ درصد بود که در سال ۲۰۲۰ به ۳۱.۴ درصد افزایش یافته است. سهم مقالات یک درصد برتر پراستناد ایران در سال ۲۰۱۹ به میزان ۱.۹ درصد بود که در سال ۲۰۲۰ به بیش از  ۲ درصد رسیده است. این گروه از مقالات بیشترین تعداد استنادها در دنیای علم را کسب می کنند. همچنین، سهم مقالات ایران از نشریات Q۱ در سال ۲۰۲۰ به حدود ۴۳ درصد رسیده است در حالی که این رقم در سال ۲۰۱۹ حدود ۳۹ درصد بود.

قیاس رشد کمی ایران با چند کشور دیگر

دهقانی گفت: نتایج حاصل از بررسی ها نشان می دهد که کل مدارک علمی نمایه شده در پایگاه استنادی اسکوپوس از ایران در طول تاریخ (۲۰۲۰-۱۸۱۸ تقریبا ۲۰۲ سال) برابر با ۶۳۰۷۶۸ مورد بوده که حدود ۴۰۹۰۶۰ مورد آن یعنی حدود ۶۵ درصد آن در سخت ترین شرایط تحریم همه جانبه کشور یعنی سال های اخیر (۲۰۲۰-۲۰۱۳) بوده است.  هر چند هنوز اطلاعات ۲۰۲۰ در پایگاه های استنادی در حال تکمیل است با اینحال ایران در سال ۲۰۲۰ تعداد ۷۲۸۳۹ مدرک در سطح بین المللی و در پایگاه اسکوپوس منتشر کرده است. این در حالی است که در سال ۲۰۱۹ این رقم ۶۴۷۸۸ مدرک بود.

وی افزود: رشد ایران در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۲۰۱۹ حدود ۱۲.۴ درصد است. ترکیه از لحاظ رشد تعداد مدارک در اسکوپوس در جایگاه نخست قرار دارد و در سال ۲۰۲۰ تعداد ۵۶۹۵۵ مدرک علمی منتشر کرد. از ترکیه در سال ۲۰۱۹ تعداد ۴۹۶۰۷ مدرک در مجلات پایگاه استنادی اسکوپوس نمایه شده است. بنابراین، رشد این کشور ۱۴.۸ درصد است. اسپانیا، ایتالیا، دانمارک و بلژیک کشورهای دیگری هستند که در سال ۲۰۲۰ در رده های بعدی از لحاظ رشد کمیت علم قرار می گیرند. این کشورها به ترتیب ۱۱.۹ درصد، ۱۱.۸ درصد ، ۹.۳ و ۹.۳ درصد رشد علمی داشته اند. پنج کشور آمریکا، ژاپن، مالزی، اندونزی و روسیه کمترین رشد علمی را در بین ۲۵ کشور برتری که بیشترین کمیت علم دنیا را تولید می کنند داشته اند. این پنج کشور به ترتیب ۲، ۰.۹، منفی ۰.۹، منفی ۱.۱ و منفی ۴.۶ درصد رشد داشته اند.

رشد کیفیت علم در سال ۲۰۲۰

سرپرست ISC در ادامه گفت: متوسط استناد نرمال شده مقالات ایران در اسکوپوس در سال ۲۰۲۰ هم اکنون ۱.۲۵ است. این بدان معنی است که مقالات ایران ۲۵ درصد بیش از متوسط بین المللی استناد دریافت می کنند. استنادها به صورت مرتب در حال تغییر هستند. بنابراین، این شاخص نیز به صورت مرتب در حال تغییر است. هم اکنون میزان شاخص متوسط استناد نرمال شده برای مقالات ایران در سال ۲۰۱۹ در اسکوپوس ۱.۱۳ است. این بدان معنی است که مقالات ایران درسال ۲۰۱۹ حدود ۱۳ درصد بیش از متوسط بین المللی استناد دریافت کرده اند. بنابراین در سال ۲۰۲۰ مقالات ایران ۱۲ درصد بیش از سال ۲۰۱۹ استناد دریافت کرده اند. اگر این مقدار را به تعداد استنادها تبدیل کنیم می بینیم که میزان استنادهای سال ۲۰۲۰ کمتر از سال ۲۰۱۹ است، اما در شاخص متوسط استناد نرمال شده که در اسکوپوس با عنوان Field weighted citation impact معرفی شده است تعداد استنادها بر حسب رشته و سال انتشار مقاله نرمال سازی می شود. مقاله ای که در سال ۲۰۱۹ منتشر شده با مقالات ۲۰۱۹ و مقاله ای که در سال ۲۰۲۰ منتشر شده با مقالات سال ۲۰۲۰ مقایسه می شود. بعبارت دیگر، مقاله ای که در سال ۲۰۱۹ منتشر شده فرصت بیشتری برای دریافت استناد داشته تا مقاله ای که در سال ۲۰۲۰ منتشر شده است.

وی در ادامه گفت: بررسی رتبه جهانی ایران  از نظر شاخص استناد نرمال شده در طول ۱۰ گذشته نشان می دهد که کشور در سال ۲۰۱۱ در جایگاه ۲۳ بود که به تدریج این جایگاه بهبود یافته است. به طوری که در سال ۲۰۱۸ در جایگاه ۱۸، در سال ۲۰۱۹ به جایگاه ۱۴ و نهایتا در سال ۲۰۲۰ به  جایگاه ۱۲ ارتقا یافته است. بنابراین، ایران در بعد کیفیت پژوهش در طول ۱۰ سال گذشته  ۱۱ پله ارتقا داشته است.  این درحالی است که جایگاه کشور از نظر کمیت و حجم انتشارات علمی در همین سال ۱۵  است و این حاکی از توجه بیشتر و تاکید بر کیفیت در مقایسه با کمیت و حجم تولیدات علمی در سال های اخیر  است.

دهقانی گفت: همانطور که مشاهده می شود جمهوری اسلامی ایران به سرعت در حال رشد است، اما به هر ترتیب کشور نیازمند تقویت خود در حوزه مرجعیت علمی است. ایران براساس استناد نرمال شده در سال ۲۰۱۹ رتبه ۱۴ و در سال ۲۰۲۰ رتبه ۱۲ دنیا را در اختیار دارد. کشورهای دانمارک، هلند، سوئیس، بلژیک، سوئد، استرالیا، انگلستان، کانادا، ایتالیا، آمریکا، آلمان، اسپانیا و فرانسه به مراتب استنادهای بیشتری نسبت به ایران دریافت می کنند.

مرجعیت علمی اولین بند از سند سیاست های علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری را تشکیل می دهد و تقویت آن با هدف توسعه قلمروهای علم کشور از اهمیت برخوردار است. به هرحال رشد ایران و همچنین رتبه استنادی کشور نشان می دهد که تلاش روز افزون در جهت کسب مرجعیت  در حال رشد است.

رشد مشارکت های بین المللی علمی در سال ۲۰۲۰

سرپرست ISC در ادامه گفت: یکی از شاخص های رشد مشارکت علمی در سطح بین المللی انجام تحقیقات مشترک بین دو یا چند کشور است که در نهایت از طریق مقالات با توجه به وابستگی سازمانی ذکر شده بر روی آنها قابل شمارش است. جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۲۰ حدود یک سوم مقالاتش در اسکوپوس با مشارکت بین المللی به رشته تحریر درآمده اند. به صورت دقیق این رقم ۳۱.۴ درصد است. در سال ۲۰۱۹ میزان مقالات با مشارکت بین الملل ایران به ۲۷.۳ درصد رسید. بنابراین در مقایسه با سال ۲۰۱۹ پژوهشگران ایران حدود ۴.۱ درصد به مشارکت های بین المللی شان اضافه شده است. باید در نظر داشت که در سال ۲۰۲۰ مقالات بیشتری در سطح بین المللی از پژوهشگران ایرانی منتشر شده است ولی با این حال میزان مشارکت های بین المللی افزایش یافته است.

رشد تعداد مقالات یک درصد برتر پراستناد در سال ۲۰۲۰

سرپرست ISC گفت: سهم مقالات ایران از مقالات یک درصد برتر پراستناد در اسکوپوس در سال ۲۰۲۰ به ۲ درصد رسیده است. این رقم در سال ۲۰۱۹ حدود ۱.۹ درصد بود. بنابراین،  تعداد مقالات یک درصد برتر پراستناد ایران حدود ۰.۱ درصد افزایش یافته است. برای انتخاب مقالات یک درصد برتر پراستناد در گام نخست اسکوپوس، مقالات را برحسب رشته های موضوعی در هر سال تفکیک می کند. علت این امر تفاوت تعداد استنادهای دریافتی در رشته های مختلف است. اندازه و فرهنگ در رشته های مختلف عامل اصلی تفاوت در تعداد استنادهای دریافتی است.

وضعیت مقالات ایرانی در نشریات Q۱ 

دهقانی افزود: در سال ۲۰۲۰ حدود ۴۳ درصد مقالات ایران در نشریات Q۱ اسکوپوس منتشر شده اند. سهم مقالات ایران در مجلات Q۱ در سال ۲۰۱۹ حدود ۳۹ درصد بود. بنابراین، پژوهشگران ایرانی در سال ۲۰۲۰ نسبت به ۲۰۱۹ حدود ۴ درصد بیشتر در نشریات Q۱ مقاله منتشر کرده اند.

بر اساس اعلام اداره روابط عمومی و همکاری‌های علمی بین المللی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)؛ هر چند انتشار نتایج پژوهش در معتبرترین مجلات بین المللی نشان از قدرت علمی اعضای هیات علمی کشور دارد، اما بر اساس سیاست‌های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری، کمیت تولید علم تنها یکی از ابعاد توسعه علمی است. بر همین اساس توجه به سایر ارکان تولید علم شامل دیپلماسی علمی، کیفیت تولیدات علمی و اثرگذاری فنآورانه و نوآورانه از عوامل بسیار با اهمیتی هستند که نباید نادیده انگاشته شوند. به هر ترتیب، مهمترین مسئله حال حاضر کشور هدایت مقالات علمی به سمت نیازهای جامعه است.