به گزارش سلامت نیوز، به نقل از موسسه ملی تحقیقات سلامت هرچند ویروس‌های هپاتیت شایع‌ترین علت‌های هپاتیت‌اند اما برخی از بیماری‌ها و داروها نیز می‌توانند منجر به هپاتیت شوند.

هپاتیت‌های ویروسی

هپاتیت‌های ویروسی رایج‌ترین نوع هپاتیت‌اند که اساسا ناشی از پنج ویروس می‌باشند؛ هپاتیت‌های A، B، C، D و E. همه‌ی این ویروس‌ها می‌توانند بر کبد اثر بگذارند اما برخی خطرناک‌ترند و می‌توانند از راه‌های متفاوتی منتشر شوند.

ویروس هپاتیت A

ویروس هپاتیت A از طریق غذا یا آب آلوده به این ویروس یا از طریق برخی از انواع رابطه جنسی به افراد منتقل می‌شود. هر چند بعضی از موارد هپاتیت A می‌توانند جدی باشند اما بیشتر موارد خود به خود از بین می‌روند.

هپاتیت A نوعی عفونت ویروسی کبد است که معمولاً از طریق مسیر مدفوعی–دهانی منتقل می‌شود. راه‌های انتقال اصلی شامل مصرف آب یا غذای آلوده به مدفوع یک فرد آلوده ، بهداشت نامناسب محیط، بهداشت نامناسب فردی مانند دست‌های آلوده و تماس‌های نزدیک با فرد آلوده است. در برخی موارد، تماس جنسی پرخطر نیز می‌تواند نقش داشته باشد.

دوره کمون هپاتیت A معمولا 14 تا 28 روز است. علائم هپاتیت A در بزرگسالان شامل تب، ضعف، بی اشتهایی، اسهال، حالت تهوع، ناراحتی شکمی، ادرار تیره رنگ و زردی (زردی چشم و پوست) است. کودکان خردسال اغلب بدون علامت یا با علائم خفیف هستند و تنها ۱۰ درصد به زردی مبتلا می‌شوند. بزرگسالان بیشتر از کودکان علائم و نشانه‌های بیماری را دارند. شدت بیماری و پیامدهای کشنده در گروه های سنی بالاتر بیشتر است. کودکان زیر 6 سال مبتلا معمولاً علائم قابل توجهی را تجربه نمی‌کنند و تنها 10 درصد به زردی مبتلا می‌شوند. در برخی بیماران، سیر بیماری ممکن است عودکننده باشد، به این معنی که فردی که به تازگی بهبود یافته است با یک دوره حاد دیگر دوباره بیمار می‏شود اما معمولا بهبود می یاید.

درمان اختصاصی ضدویروسی برای هپاتیت A وجود ندارد و مدیریت بیماری بر مراقبت‌های حمایتی متمرکز است. مراقبت های حمایتی برای مدیریت بیماری شامل تسکین علائم و اطمینان از کم آبی بدن و تغذیه کافی است. بهبود علائم پس از عفونت ممکن است کند باشد و ممکن است چندین هفته یا چند ماه طول بکشد. مهم است که از مصرف داروهای غیرضروری که می‌توانند بر کبد تأثیر منفی بگذارند، اجتناب شود. تقریباً همه افراد به طور کامل از هپاتیت A با ایمنی مادام العمر بهبود می‌یابند. با این حال، نسبت بسیار کمی از افراد آلوده به هپاتیت A ممکن است در اثر هپاتیت ناگهانی جان خود را از دست بدهند. یک واکسن ایمن و موثر برای پیشگیری از هپاتیت A در دسترس است؛ اما پیشگیری بر پایه بهبود بهداشت فردی و عمومی، دسترسی به آب و غذای سالم و رفتارهای جنسی ایمن است. واکسن هپاتیت A ایمن و اثربخش بوده و در بسیاری از کشورها از جمله ایران به صورت فروش آزاد در دسترس است.

ویروس هپاتیت B

ویروس هپاتیت B از طریق مایعات بدنی مانند خون و ترشحات جنسی منتشر می‌شود. در نتیجه، بیشتر این نوع عفونت‌ها به دلیل تماس جنسی یا استفاده از سوزن‌های مشترک منتقل می‌شوند. البته مادر هم می‌تواند طی وضع حمل این ویروس را به نوازد انتقال دهد. افرادی که هپاتیت B دارند همیشه هم علامت‌دار نیستند و برخی ممکن است دچار عفونت‌هایی شوند که عوارض جدی برای سلامتی ایجاد می‌کنند، مانند سرطان کبد. عفونت‌های مزمن در نوزادان شایع‌ترند. تقریبا ۹۰ درصد از نوزادانی که ویروس هپاتیت B دارند به عفونت‌های مزمن دچار می‌شوند، و این عدد در مورد افراد بزرگسال فقط ۵ درصد است.

هپاتیت B یک عفونت کبدی است که توسط ویروس هپاتیت B ایجاد می‌شود. عفونت می‏تواند حاد (کوتاه و شدید) یا مزمن (طولانی مدت) باشد. عفونت مزمن هپاتیت B می‌تواند افراد را در معرض خطر بالای مرگ ناشی از سیروز و سرطان کبد قرار دهد. این ویروس عمدتا از طریق تماس با مایعات بدن فرد آلوده مانند خون و فرآورده های خونی، بزاق، مایعات واژن، مایع منی و رابطه جنسی محافظت نشده با فرد آلوده منتقل می‌شود. همچنین می‌تواند با انتقال عمودی از مادر به نوزاد منتقل شود. مواجهه شغلی با خون و سوزن‌زدگی نیز از مسیرهای شناخته‌شده انتقال محسوب می‌شود.

اکثر افرادی که به تازگی آلوده شده‌اند معمولا هیچ علامتی از خود نشان نمی‌دهند. اما برخی از افراد علائمی مانند زردی پوست و چشم (یرقان)، ادرار تیره، احساس خستگی شدید، تب، حالت تهوع، استفراغ، درد شدید شکم را تجربه کنند که چند هفته طول می‌کشد. هپاتیت حاد می‌تواند منجر به نارسایی کبد و حتی مرگ شود، اما اکثر افراد از بیماری حاد بهبود می‌یابند. این در حالیست که برخی از افراد مبتلا به هپاتیت B مزمن شده و در صورت عدم درمان و مراقبت در آینده به بیماری کبدی پیشرونده و عوارضی مانند سیروز و کارسینوم سلولی کبدی (سرطان کبد) مبتلا می شوند. این نوع از بیماری می‌تواند کشنده باشد.

در هپاتیت B حادِ بدون عارضه، مراقبت حمایتی شامل استراحت نسبی، هیدراتاسیون کافی (نوشیدن مایعات کافی) و پرهیز از داروهایی که منجر به مسمومیت کبدی می‌شوند، کفایت می‌کند و معمولاً نیازی به درمان ضدویروسی نیست. در هپاتیت B مزمن، درمان با داروهای ضدویروسی مناسب به‌منظور مهار تکثیر ویروس و کاهش پیشرفت آسیب کبدی توصیه می‌شود. پیشگیری از هپاتیت ب با استفاده از وسایل استریل در هنگام تزریق و پرهیز از رابطه جنسی پرخطر و واکسیناسیون قابل انجام است.

ویروس هپاتیت C

هرچند برخی از عفونت‌های هپاتیت C موقتی هستند (حاداند)، اما اکثر (۷۵ تا ۸۵ درصد) افرادی که به هپاتیت حاد C مبتلا می‌شوند، دچار هپاتیت مزمن خواهند شد. این نوع ویروس نیز مانند نوع B و A از طریق سوزن‌های آلوده که افراد معتاد استفاده می‌کنند یا از طریق عفونت‌های بیمارستانی و یا از مادر به نوزاد هنگام وضع حمل و به ندرت از راه تماس جنسی منتقل می‌شود.

هپاتیت C یکی از انواع ویروس‌های هپاتیت است که عمدتاً کبد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری ویروسی می‌تواند به‌صورت حاد یا مزمن ظاهر شود و در صورت عدم درمان، ممکن است منجر به عوارض جدی مانند سیروز (التهاب مزمن کبد)، نارسایی کبد و حتی سرطان کبد گردد. هپاتیت C معمولاً به‌صورت خاموش پیشرفت می‌کند و بسیاری از افراد آلوده تا سال‌ها از بیماری خود بی‌اطلاع هستند. عامل ایجاد هپاتیت C، ویروس هپاتیت C یا HCV (Hepatitis C Virus) است. این ویروس از طریق تماس مستقیم با خون فرد آلوده منتقل می‌شود و برخلاف برخی انواع دیگر هپاتیت (مثل نوع A یا (B، معمولاً از طریق غذا یا تماس روزمره انتقال نمی‌یابد. مهم‌ترین راه‌های انتقال هپاتیت C عبارتند از: استفاده مشترک از سرنگ یا سوزن آلوده (مثلاً در مصرف مواد مخدر تزریقی)، استریلیزاسیون نامناسب یا استفاده مجدد از وسایل پزشکی غیر استریل مانند سرنگ وسوزن، انتقال خون یا فرآورده‌های خونی آلوده (بیشتر افراد با سابقه تزریق پیش از سال 1375)، خال‌کوبی، سوراخ‌کردن بدن، خدمات دندانپزشکی یا آرایشگاه‌هایی که بهداشت را رعایت نمی‌کنند، تماس اتفاقی شغلی/غیر شغلی با سوزن و سرنگ آلوده (احتمال آن پایین و حدود 1در 30 است) از مادر به نوزاد در زمان زایمان (نادر ولی ممکن است)، روابط جنسی محافظت‌نشده (احتمال کمتر ولی ممکن است) است.

هپاتیت C به‌ویژه در مراحل اولیه ممکن است بدون علامت باشد. با این حال، برخی از علائم مانند خستگی مزمن، تهوع و بی‌اشتهایی، درد در ناحیه راست بالای شکم (محل کبد)، زردی پوست و چشم‌ها (یرقان)، ادرار تیره و مدفوع کم‌رنگ، درد مفاصل، ممکن است وجود داشته باشد. تشخیص هپاتیت C معمولاً از طریق آزمایش خون و عکس برداری از شکم انجام می‌شود. درمان هپاتیت C طی سال‌های اخیر پیشرفت زیادی داشته است. امروزه از داروهای ضدویروسی خوراکی استفاده می‌شود که اغلب با یک دوره درمان ۸ تا ۱۲ هفته‌ای، بیش از ۹۵٪ بیماران درمان می‌شوند. اگر هپاتیت C درمان نشود، ممکن است منجر به سیروز کبدی، نارسایی کبد، سرطان کبد، نیاز به پیوند کبد شود. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می‌تواند از این عوارض پیشگیری کند. با وجود نبود واکسن برای هپاتیت C، رعایت موارد زیر می‌تواند از ابتلا پیشگیری کند:

بروز بیماری با تامین خون سالم (آزمایش خون پیش از انتقال یا اهدای خون) و روش‌های پزشکی ایمن در بیمارستان‌ها و کلینیک‌ها (اطمینان از استریل بودن وسایل پزشکی و دندانپزشکی)، افزایش آگاهی مردم و آموزش همگانی درباره خطرات مواجهه با ویروس در فرآیند تاتوی غیرایمن یا ارتباط جنسی محافظت نشده و غیر ایمن و سرانجام اجرای برنامه‌های کاهش آسیب در مصرف کنندگان تزریقی مواد (شامل ارائه سرنگ و سوزن نو به منظور استفاده نکردن از سرنگ یا وسایل تزریق مشترک ، ارائه کاندوم، درمان نگهدارنده با متادون) کاهش می‌یابد. برای جلوگیری از تماس با خون و دیگر مایعات بالقوه عفونی و پیشگیری از ابتلای شغلی و تصادفی، رعایت اصول احتیاطی استاندارد (بهداشت فردی، واکسیناسیون هپاتیت Bو استفاده از دستکش، عینک، گان و ماسک صورت و دهان) ضروری‌است. اکثریت افراد جوان مبتلا به هپاتیت Cبه دلیل تزریق مواد مخدر، به عفونت نوع مزمن آن دچار می‌شوند. بنابراین، پیشگیری از انتقال هپاتیت Cدر جوانان بسیار حائز اهمیت، ولی اجرای آن بسیار دشوار است. برنامه‌های جایگزینی سرنگ و سوزن باعث کاهش خطر انتقال عفونت می‌شود.

بطور کلی آموزش‌های مبتنی بر جمعیت و درمان هپاتیت C در راس برنامه‌های پیشگیری از انتقال هپاتیت C هستند. به نظر می‌رسد بهترین استراتژی برای پیشگیری از هپاتیتC، بیماریابی و درمان مبتلایان با هدف نهایی توقف گردش ویروس در جامعه است. وزارت بهداشت با برنامه‌ای ۳ تا ۵ ساله به دنبال حذف هپاتیت C از کشور است. این طرح ملی که با حمایت کمیسیون بهداشت مجلس روبه‌رو شده، شامل شناسایی مبتلایان، درمان مؤثر و پیشگیری از انتقال این بیماری می‌شود.

بیشتر بدانید: علائم هپاتیت C که هرگز نباید نادیده بگیرید

ویروس هپاتیت D

ویروس هپاتیت D که معمولا به آن هپاتیت دلتا می‌گویند از طریق تماس با خون فرد آلوده یا دیگر مایعات بدنی منتقل می‌شود. در صورتی که به ویروس هپاتیت B آلوده باشید، می‌توانید به هپاتیت D‌ هم مبتلا شوید.

ویروس هپاتیت E

ویروس هپاتیت E مشابه ویروس هپاتیت A از طریق آب و غذای آلوده منتقل می‌شود (یا به دلیل عدم ضدعفونی). این نوع ویروس هپاتیت در کشورهای در حال توسعه که دسترسی به آب تمیز محدود است شایع‌تر می‌باشد. کارشناسان تصور می‌کردند هپاتیت E در ایالات متحده بسیار نادر است اما آمار اخیر نشان داد ۲۰ درصد از جمعیت این کشور هپاتیت E دارند.
بعضی از محققان عقیده دارند دیگر ویروس‌ها نیز ممکن است منجر به هپاتیت شوند، اما تاکنون هیچ میکروبی پیدا نشده که آشکارا با این عارضه مرتبط باشد.

هپاتیت سمی

هپاتیت سمی زمانی است که مواد سمی به کبد آسیب زده و باعث التهاب آن می‌شوند. اصلی‌ترین علت هپاتیت سمی شامل الکل، مواد شیمیایی و برخی از داروها می‌شود.

الکل

آسیب‌های الکل به کبد کاملا اثبات شده است و هپاتیت تنها یکی از عوارض خطرناکی است که نتیجه‌ی نوشیدن زیاد و طولانی‌مدت الکل هستند.

مواد شیمیایی

استفاده‌ی زیاد از مواد شیمیایی یا زیاد در معرض آن‌ها بودن (مانند حلال‌ها یا دیگر مواد شیمیایی) می‌تواند منجر به هپاتیت سمی شود، چه این مواد خورده شوند، چه لمس شوند و یا تنفس شوند.

داروها

بعضی از داروهای تجویزی و غیرتجویزی که می‌توانند سبب هپاتیت سمی شوند:
. آمیودارون
. آموکسی سیلین – کوآموکسی کلاو
. استروئیدهای آنابولیک
. داروهای ضدبارداری
. کلروپرومازین
. اریترومایسین
. هالوتان
. ایزونیازید
. متیل دوپا
. متوترکسات
. داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی
. استاتین‌ها
. سولفانومیدها
. تتراسایکلین‌ها
. بعضی از داروهای ضدتشنج
در برخی موارد، استفاده از داروهای بالا (خصوصا در دوزهای زیاد) می‌تواند در افرادی که در حال حاضر مستعد هپاتیت‌اند، این عارضه را ایجاد نماید، مثلا کسانی که به ویروس هپاتیت آلوده‌اند یا افرادی که بیماری‌های خودایمنی بر کبدشان اثر گذاشته است.

هپاتیت خودایمنی

هپاتیت خودایمنی زمانی است که سیستم ایمنی بدنتان به کبد حمله‌ور شده و سبب التهاب آن شده و به آن آسیب می‌زند. علت هپاتیت خودایمنی هنوز کاملا مشخص نیست اما محققان فکر می‌کنند هم ژنتیک و هم عوامل محیطی (مثلا داروها یا ویروس‌ها) می‌توانند در این بیماری نقش داشته باشند. تقریبا ۷۰ درصد از افرادی که هپاتیت خودایمنی دارند زنان ۱۵ تا ۴۰ ساله‌اند. بسیاری از کسانی که این بیماری را دارند به یک بیماری خودایمنی دیگر نیز دچارند، مانند دیابت نوع اول، التهاب تیروئید، کولیت زخمی، ویتیلیگو یا سندرم شوگرن.

ریسک فاکتورهای مربوط به سبک زندگی

برخی عوامل در سبک زندگی می‌توانند احتمال ایجاد هپاتیت را افزایش دهند، مثلا بعضی از فاکتورهای محیطی، رفتارها یا بیماری‌ها.

ریسک فاکتورهای محیطی

دلایل زیادی در پیرامون افراد وجود دارد که می‌توانند سبب هپاتیت شوند، بنابراین به مرور زمان خیلی از این عوامل می‌توانند افراد را مستعد ابتلا به هپاتیت کنند. ریسک فاکتورهای محیطی مرتبط با هپاتیت شامل موارد زیر می‌شوند:
. آب ناسالم برای نوشیدن یا شستن میوه و سبزی
. کمبود وسایل ضدعفونی‌کننده مانند حمام و دستشویی
. تماس با سوزن و سرنگ استفاده شده، یا دیگر وسایلی که ممکن است آلوده به خون ویروسی باشند

ریسک فاکتورهای رفتاری

بعضی از فعالیت‌ها و رفتارها می‌توانند شما را بیشتر در معرض ویروس‌ها، مواد شیمیایی سمی یا موادی که باعث هپاتیت می‌شوند قرار دهند:
. استفاده از سوزن‌های مشترک یا دیگر وسایلی که ممکن است آلوده به ویروس هپاتیت باشند
. روابط جنسی محافظت نشده مثلا استفاده نکردن از کاندوم یا داشتن شرکای متعدد جنسی
. سرو کار داشتن با موادشیمیایی سمی مثلا شغل‌هایی که به طور مرتب فرد را در معرض مواد شیمیایی قرار می‌دهند
. مصرف آب و غذای آلوده که خوب و سالم تهیه نشده (مثلا میوه شسته نشده)
. مصرف الکل
. مصرف داروهایی که گفته می‌شود با هپاتیت مرتبط‌اند

بیشتر بدانید: زندگی با فرد مبتلا به هپاتیت

ریسک فاکتورهای مربوط به وضعیت سلامتی

سابقه‌ی سلامتی فرد هم ممکن است بر احتمال ابتلای او به هپاتیت اثر بگذارد:
. واکسینه نشدن در برابر هپاتیت ویروسی، خصوصا هپاتیت A و B
. ابتلا به عفونت حاد یا مزمن در اثر یک یا چند ویروس هپاتیت
. داشتن یک بیماری خودایمنی مانند اختلال خودایمنی در چند غده اندوکرین همراه با عفونت قارچی و دیستروفی اکتودرم
. متولد شدن از مادری که مبتلا به ویروس هپاتیت است، خصوصا هپاتیت B

چه کسانی به جز کودکان باید علیه هپاتیت ب واکسینه شوند:

• در شرایط خاص مانند زندانیان و مسافرت افراد غیر واکسینه به مناطق با شیوع بالای هپاتیت ب، که نیازمند تکمیل واکسیناسیون و ایجاد ایمنی در اسرع وقت هستند، می‌توان سه دز واکسن با برنامه روز صفر، 7 و 30- 21 را تزریق کرد. دز چهارم واکسن باید 12 ماه پس از دز اول تزریق شود.
• کلیه کارکنان شاغل در مراکز درمانی بستری و سرپایی که به نحوی با خون و ترشحات آغشته به خون و مایعات بدن بیمار در تماس قرار می‏گیرند شامل: پزشکان، پرستاران، ماماها، بهیاران، واکسیناتورها، دندانپزشکان، کمک دندانپزشکان، کارشناسان و تکنیسین های آزمایشگاه‌های تشخیص طبی و نظافت‌چیان واحدهای بهداشتی و درمانی و آزمایشگاه‏های تشخیص طبی، دانش آموزان مدارس بهورزی، دانشجویان پزشکی، دندانپزشکی، پرستاری و مامایی.
• بیماران تحت درمان با دیالیز، نیازمند به تزریق مکرر خون و فرآورده های خونی، تحت درمان با داروهای مهارکننده سیستم ایمنی، مبتلایان به HIV، بیماری مزمن کبدی از جمله هپاتیتC، دیابت، دریافت‌کنندگان پیوند، افراد خانواده بیمارانی که نتایج آزمایش ویروس هپاتیت آنها مثبت است و ساکن در زیر یک سقف مسکونی مشترکند، کودکان تحت مراقبت در مراکز اصلاح و تربیت، کودکان عقب مانده ذهنی و کارکنان مؤسسات نگهداری این کودکان، کارکنان خانه سالمندان و معلمین مدارس استثنایی، آتش‌نشان‏ها، امدادگران اورژانس، افراد دارای رفتار پرخطر جنسی و اعتیاد تزریقی، آرایشگران، رفتگران شهرداری، کلیه زندانیان، زندانبانان و کارشناسان آزمایشگاه های تحقیقات جنایی و صحنه جرم و پزشکی قانونی، ساکنین گرم خانه‌ها و مراکز نگهداری افراد بی‌خانمان و افرادی که در تماس شغلی با اجساد می باشند (مانند غسال‌ها).
• خانم‌های باردار فاقد سابقه دریافت واکسن و با نتیجه منفی آزمایش ویروس هپاتیت ب در صورت سابقه رفتار پرخطر، بیماری مزمن کبدی، بیماری پیشرفته کلیوی و تست مثبت ایدز لازم است واکسن هپاتیت ب را دریافت نمایند. این افراد باید در زمان زایمان دوباره از نظر ویروس هپاتیت آزمایش شوند.

علائم ابتلا به هپاتیت:

سوال‌های رایج

هپاتیت چگونه درمان می‌شود؟

درمان هپاتیت بستگی به نوع آن متفاوت است. هپاتیت A‌ معمولا با استراحت و نوشیدن مایعات فراوان خودش برطرف می‌شود. هپاتیت B با داروهای ضدویروسی قابل درمان است که معمولا لازم است فرد تا آخر عمر این داروها را مصرف کند. هپاتیت C نیز با داروهای ضدویروس درمان می‌شود اما بیشتر از ۹۰ درصد موارد به ۸ تا ۱۲ هفته دوره درمان نیاز دارند.

چگونه از ابتلا به هپاتیت پیشگیری کنید؟

واکسیناسیون برای پیشگیری از هپاتیت A‌ و B وجود دارد (برای هپاتیت C‌ واکسن وجود ندارد). با رعایت بهداشت و شستن مکرر دست‌ها می‌توانید از هپاتیت A پیشگیری کنید. برای پیشگیری از هپاتیت B و C، در فعالیت جنسی از کاندوم استفاده کنید، تاتو زدن و پیرسینگ باید در شرایطی کاملا بهداشتی انجام شود، و از سوزن‌های مشترک هرگز استفاده نکنید.