خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- دکتر سعید غلامی*: ۱۶ آذر سال ۱۳۳۲، تنها چند ماه پس از کودتای ۲۸ مرداد، فضای سیاسی کشور در التهاب و اختناق فرو رفته بود و بازدید ریچارد نیکسون، معاون رئیس‌جمهور آمریکا، خشم و اعتراض دانشجویانی را برانگیخت که استقلال، آزادی و حرمت ملی را مطالبه می‌کردند. اعتراض آنان مسالمت‌آمیز بود اما پاسخ نیروهای امنیتی، گلوله و خشونت بود. در جریان این یورش، سه دانشجوی آزاده (مصطفی بزرگ‌نیا، احمد قندچی و مهدی شریعت‌رضوی) جان خود را فدا کردند تا دانشگاه برای همیشه به کانون مقاومت و آگاهی بدل شود.

۱۶ آذر در گذر زمان تنها به عنوان یک واقعه تاریخی در تقویم نماند؛ بلکه به روز دانشجو بدل شد، روزی که حامل پیامی پایدار از پیوند دانش، مسئولیت اجتماعی و آزادی‌خواهی است. این روز یادآور آن است که دانشگاه فقط مکانی برای فراگیری علوم و مهارت‌ها نیست؛ بلکه نهادی زنده و پویا است که وظیفه بیدارسازی، نقد قدرت، و دفاع از کرامت انسان را بر دوش دارد.

دانشجو در چنین بستری نه در مقام یک فرد صرفاً تحصیل‌کرده بلکه در جایگاه وجدان آگاه جامعه ظاهر می‌شود؛ وجدان بیداری که در برابر بی‌عدالتی، استبداد و بی‌تفاوتی سکوت نمی‌کند.

گرامیداشت ۱۶ آذر فرصتی است برای بازنگری نقش دانشگاه در جامعه امروز. دانشگاه، هنگامی که آزادانه تنفس کند به محیطی برای گفتگو، اندیشه‌ورزی و نوآوری تبدیل می‌شود؛ محیطی که در آن پرسیدن و سنجیدن بر هر چیز دیگر مقدم است. دانشگاه باید عرصه‌ای باشد که دانشجویان بتوانند در آن توان گفتگو، نقد، تفکر مستقل و مشارکت اجتماعی را در کنار کسب دانش علمی پرورش دهند. جامعه‌ای که دانشگاه را تنها به آموزش مهارت‌های فنی محدود کند و از آن انتظار سکوت داشته باشد، در حقیقت آینده خویش را تهی کرده است.

امروز جهان با سرعتی بی‌سابقه در حال دگرگونی است؛ علم و دانش زیربنای توسعه و قدرت کشورها به شمار می‌رود و تحولات فناورانه مرزهای سنتی سیاست، فرهنگ و اقتصاد را دگرگون کرده است. در چنین شرایطی، اهمیت بازخوانی میراث ۱۶ آذر بیش از هر زمان دیگری آشکار می‌شود. این میراث نه تنها یادآور شجاعت سه دانشجوی شهید، بلکه یادآور مفهومی عمیق‌تر است: پیوند میان دانش و مسئولیت اجتماعی. جامعه‌ای که در آن دانشجویان دغدغه سرنوشت جمعی را نداشته باشند و دانشگاه از نقد و آزاداندیشی تهی شود، دیر یا زود هزینه‌های سنگین‌تری خواهد پرداخت.

گرامیداشت این روز همچنین یادآور مسئولیت همگانی در پاسداری از حق، حقیقت‌جویی، آزادی بیان و اخلاق گفتگو است.

دانشگاه برای ایفای نقش تاریخی خود نیازمند فضایی امن، آزاد و پویا است؛ فضایی که در آن دانشجو بتواند اندیشه خود را بی‌واهمه بیان کند، با دیگران گفتگو کند و برای یافتن حقیقت بکوشد. حمایت از آزادی دانشگاه در حقیقت حمایت از آینده کشور است چرا که هیچ جامعه‌ای بدون نهاد علم‌آفرین، منتقد و مستقل نمی‌تواند مسیر توسعه پایدار را طی کند.

امروز، در سالروز ۱۶ آذر، یاد سه دانشجوی شهید را گرامی می‌داریم و بر این حقیقت تأکید می‌کنیم که دانشگاه همچنان نقشی بی‌بدیل در تعالی جامعه دارد. این روز نه تنها یادآور گذشته‌ای پرشکوه و پر رنج بلکه چراغ راهی برای آینده‌ای روشن‌تر است.

پاسداشت ۱۶ آذر، پاسداشت ایمان به آرمان‌های بزرگ، هم‌افزایی خرد و اخلاق، و تجدید میثاق با آزادی و عدالت است. یاد و خاطره آن عزیزان گرامی باد که خونشان بذر آگاهی و آزادگی را در خاک دانشگاه کاشت.

*عضو هیئت علمی دانشگاه