به گزارش خبرگزاری مهر، ابراهیم زارعی در همایش ملی چشم انداز کاربرد علوم و فناوری‌های نوین در مطالعات باستان شناسی پروژه‌های عمرانی آب و نیرو که در شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران برگزار شد، با انتقاد از روندهای جاری در پروژه‌های عمرانی کشور اعلام کرد: فناوری‌های نوین مانند پهپاد، ژئوفیزیک، GIS و سنجش‌از راه دور و هوش مصنوعی ابزارهایی هستند که پیش از اجرای فرایندهایی مانند سدسازی همراه با باستان شناسی باید مورد استفاده قرار گیرند تا بدانیم در کدام نقطه سدسازی باید انجام شود اما زمانی که به خوبی ایران را نشناسیم نمی‌توانیم تصمیمات خوبی در این زمینه داشته باشیم.

وی با بیان اینکه هنوز ایران به خوبی شناخته نشده است، گفت: ایران هنوز از نظر جغرافیا، فرهنگ و ساختارهای زیست‌محیطی به‌طور کامل شناخته نشده و همین ناآگاهی منجر شده تصمیماتی گرفته شود که با ماهیت سرزمین خشک و نیمه‌خشک کشور سازگار نیست.

زارعی تأکید کرد: الگوهای توسعه در ایران اغلب تحت تأثیر تجربیات کشورهای پرباران اروپایی اتخاذ شده و همین موضوع سبب شده بسیاری از طرح‌ها بدون توجه به موقعیت اقلیمی اجرا شوند.

وی با بیان اینکه امروز در بحران جدی آب هستیم، نمونه‌هایی از طرح‌های گذشته، از جمله طرح طوبی که به توسعه باغات در بالادست رودخانه‌ها مربوط بود، دانست و گفت: آیا این طرح موفق بود؟ اجرای این طرح‌ها خطاهایی داشت که منجر به خشکی رودخانه‌ها، ایجاد کانون‌های ریزگرد و نابودی تپه‌ها و محوطه‌های باستانی منجر شده است.

رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی با اشاره به اهمیت حفظ پیوست‌های فرهنگی در پروژه‌های عمران یادآور شد: زمانی که یک اثر تاریخی را با پدیده سدسازی از بین می بریم یا مثلاً روستایی را جابجا می‌کنیم در حقیقت، فقط یک اثر از بین نرفته است بلکه حافظه یک منطقه و هویت یک منطقه را دچار مشکل کردیم.

وی با اشاره به اسناد بین‌المللی یونسکو، ایکوموس و ایکروم که بر انجام مطالعات شناسایی، ارزیابی و حفاظت پیش از اجرای هر پروژه تأکید دارند، گفت: در مواردی که پروژه‌ای منجر به نابودی محوطه‌های باستانی شود، مشروعیت آن پروژه زیر سوال می‌رود.

وی تصریح کرد: در کشور، این الزامات اغلب پس از آغاز پروژه و در قالب باستان‌شناسی نجات‌بخشی دنبال می‌شود؛ در حالی که نجات‌بخشی باید استثنا باشد و نه قاعده و نکته قابل توجه این است که در گفتمان سدسازی غالباً طبیعت به عنوان منبع قابل مصرف تصور شده نه بخشی از میراث طبیعی باستان شناسی.

وی با اشاره به اینکه فناوری‌ها در ایران زمانی وارد می‌شود که هیچ تصمیمی قابل برگشت و جبران نیست، خاطرنشان کرد: ما باید از اتفاقاتی که در حال وقوع هستند با استفاده از فناوری‌ها پیشگیری کنیم. امروزه پژوهشگاه مرجع اصلی ارزیابی سیاست‌های جاری سدسازی باید باشد و هر تصمیمی در این زمینه باید با هماهنگی کامل توسط پژوهشگاه گرفته شود.

زارعی به تجربه سه دهه فعالیت خود در عرصه تخصصی اشاره کرد و هشدار داد: بحران‌های کنونی، از جمله فرونشست زمین، خشک شدن تالاب‌ها و کاهش شدید منابع آب، نتیجه مستقیم تصمیم‌هایی است که بدون شناخت کافی از سرزمین اتخاذ شده‌اند.

در پایان زارعی خاطرنشان کرد: توسعه در ایران نیازمند بازنگری جدی است و پیوست‌های فرهنگی و مطالعات جامع باستان‌شناسی باید پیش از هر تصمیم‌گیری الزامی شود تا از تکرار خسارت‌های گذشته جلوگیری شوند.