ایمان فرهمندی، سه‌شنبه ۱۱ آذر در سلسله نشست‌های علمی و تخصصی بررسی طرح‌ها و تجارب زیارت و گردشگری مشهد که با عنوان «خط ویژه مشهدگردی» در ساختمان جلسات شورای شهر برگزار شد، اظهار کرد: مسئله گردشگری و زیارت یکی از دغدغه‌های اصلی شهر مشهد است. شهر مشهد اساسا بر مبنای حرم مطهر رضوی شکل گرفته و هویتی غیر از هویت رضوی برای آن قابل تصور نیست. تجربه ایام کرونا که با بسته‌شدن حرم، ورودی زائران تقریبا به صفر رسید، نشان داد که با وجود ظرفیت‌های دیگر گردشگری، مقصد اصلی سفر به مشهد زیارت است و این موضوع ایجاب می‌کند که شهر برای استقبال از زائران آمادگی لازم را داشته باشد.

وی ادامه داد: توجه به این موضوع ضرورت دارد و ظرفیت‌های مختلفی نیز طی سال‌های اخیر ایجاد شده است که جدیدترین آن، اتصال فاز ۳ قطار شهری به حرم مطهر رضوی است. همچنین نقاط متعدد دیگری در شهر مورد توجه زائران و گردشگران قرار دارد و باید زیرساخت‌های مرتبط با آن را نیز فراهم کرد.

رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر مشهد با اشاره به مشکلات موجود در طرح ایجاد خط ویژه اتوبوس گردشگری و مشهدگردی، گفت: ما دو مشکل اساسی در این بخش داریم؛ نخست اقتصاد گردشگری که تاکنون توجه کافی به آن نشده است. اینکه با چه نرخی قرار است این اتوبوس خدمات ارائه دهد؟، کرایه اتوبوس گردشگری و مشهدگردی قرار است چقدر باشد؟، منابع مالی و هزینه‌های جاری آن از کجا تامین می‌شود؟ و آیا مدل اقتصادی طرح توجیه‌پذیر خواهد بود؟ این موارد، مسائلی است که نیاز به بررسی دقیق دارد. همچنین تامین ناوگان مناسب و منابع مالی پایدار نیز از مولفه‌های مهمی است که باید تعیین تکلیف شود.

محدودیت‌های قانونی، یکی از مشکلات جدی راه‌اندازی ناوگان گردشگری مشهد

فرهمندی با بیان اینکه بخش دیگری از مشکلات مربوط به محدودیت‌های قانونی است، افزود: در گذشته اتوبوس دوطبقه در مشهد مورد استفاده قرار گرفت و تجربه موفقی بود؛ در مناسبت‌های مختلف بهره‌برداری شد و ارزیابی عملکرد آن منفی نبود و نشان می‌داد چنین خدماتی مورد نیاز است. اما به دلیل موانع قانونی امکان استفاده مستمر از آن فراهم نشد. بنابراین محدودیت‌های قانونی درباره ناوگان گردشگری مشهد جدی است و باید به صورت اساسی به آن پرداخته شود.

وی بیان کرد: مسئله اصلی که باید حل شود این است که منابع مالی طرح از کجا تامین می‌شود. هزینه‌های سرمایه‌گذاری و هزینه‌های جاری باید به‌طور دقیق بررسی شود و اگر قرار باشد طرح به صورت یارانه‌ای اجرا شود، امکان‌پذیری آن دشوار خواهد شد. در همه دوره‌هایی که موضوع گردشگری مطرح بوده، مانع اصلی تامین منابع مالی، ناوگان و هزینه‌های جاری خدمات بوده است و اگر این مشکل رفع نشود نمی‌توان به‌صورت جدی طرح را به اجرا رساند.

رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر مشهد اضافه کرد: مبدا و مقصد خط ویژه گردشگری نیاز به بررسی دقیق دارد. ما باید به قشری خدمات بدهیم که ساکن مشهد نیستند و مبدا طرح باید در جایی تعریف شود که دسترسی آنان آسان باشد. اگر مبدا و مقصد نهایی خط در مناطقی قرار گیرد که محل استقرار زائران و مجموعه‌های اقامتی پرظرفیت است، کارآمدی سیستم افزایش می‌یابد. در بسیاری از کشورها خطوط گردشگری مبتنی بر هتل‌ها و مجموعه‌های اقامتی طراحی می‌شوند و حرکت اتوبوس‌ها از همان نقاط آغاز می‌شود.

فرهمندی ایجاد یک سیستم گردشگری را نیازمند ترتیب و توالی مشخص دانست و تاکید کرد: نمی‌توانیم بدون داشتن زیرساخت‌های پایه، یک سیستم سطح بالا را ایجاد کنیم. همانطور که سیستم ریلی چهارخطه بدون تقویت اتوبوس‌رانی و تاکسیرانی که نقش تغذیه‌کننده دارند، کارآمد نخواهد بود، در بخش گردشگری نیز بدون ایجاد گردشگری پایدار و جا افتاده با تقاضای مشخص، راه‌اندازی خط گردشگری نمی‌تواند کارایی کافی داشته باشد.

وی ادامه داد: به نظر می‌رسد در شرایط فعلی، اجرای خطوط گردشگری در کوتاه‌مدت و حتی میان‌مدت شاید نتواند انتظارات مورد نظر را تامین کند. با این حال ادامه بررسی‌ها، تکمیل مطالعات و رفع موانع مالی و قانونی می‌تواند زمینه اجرای دقیق‌تر و موثرتر این طرح را فراهم کند.

رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر مشهد گفت: اکوسیستم گردشگری شهر مشهد به‌طور کامل شکل نگرفته و دچار اشکالات بنیادین است. واقعیت آن است که مجموعه فعالان این حوزه در یک سیستم معیوب فعالیت می‌کنند و بخشی از این نارسایی‌ها به حوزه حمل‌ونقل، تبلیغات، اطلاع‌رسانی و بخش‌هایی دیگر به زنجیره‌های مرتبط بازمی‌گردد.

فرهمندی با تاکید بر اینکه همه بازیگران این اکوسیستم در حال تلاش هستند اما ضعف‌هایی نیز در عملکردها وجود دارد، خاطرنشان کرد: عملکرد دستگاه‌های مختلف باید نقد شود و اگر قرار است وارد یک مسیر اصلاحی شویم، نخستین گام، شناسایی دقیق وضعیت، نقاط قوت و ضعف، و بررسی زیرساخت‌هاست.

وی با اشاره به محدودیت‌های جدی مالی در بخش‌های عمومی تصریح کرد: در کشور ما چیزی به نام اقتصاد گردشگری به معنای واقعی شکل نگرفته است. یک جریان اقتصادی در این حوزه وجود دارد که درآمدزاست اما هزینه‌ای ندارد و جریان دیگری وجود دارد که هزینه‌زا است اما درآمدی تولید نمی‌کند. عمده جریان نخست در اختیار بخش خصوصی و عمده جریان دوم برعهده بخش عمومی است.

رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر مشهد اضافه کرد: بخش خصوصی در حال سرمایه‌گذاری و ایجاد درآمد است اما با این حال از وضعیت موجود رضایت ندارد. با وجود کارهای بزرگی که طی سال‌های گذشته انجام شده، هنوز هیچ‌یک از این اقدامات در شأن امام رضا(ع) نیست و نیاز است تلاش‌های بیشتری صورت گیرد.

کمترین میزان آشنایی زائران مشهد با اماکن تاریخی است 

در ادامه این نشست سیدجلیل بامشکی، معاون زیارت و گردشگری سازمان فرهنگی و اجتماعی شهرداری مشهد اظهار کرد: دلایلی که ما را به سمت اجرای طرح اتوبوس گردشگری و مشهدگردی هدایت کرد، نیاز به دسترسی مناسب به مکان‌های فرهنگی، تاریخی و گردشگری شهر بود؛ مکان‌هایی که برخلاف ظرفیت‌های فراوان، از میزان معرفی و شناخت کافی برخوردار نبودند.

وی افزود: در این طرح، هم رویکردهای مختلف پیش‌بینی شده و هم ابعاد گوناگون موضوع دیده شده است. این نوع طرح‌ها نیازمند مقدمات گسترده و برنامه‌ریزی دقیق هستند. اخیرا نیز پژوهشی با همکاری جهاددانشگاهی و شهرداری مشهد انجام شد که نتایج آن قابل توجه است. در این تحقیق مشخص شد که کمترین میزان آشنایی زائران با اماکن تاریخی بوده و تنها حدود ۲۲ درصد این اماکن را می‌شناسند، در حالی که بیشترین میزان آشنایی زائران مربوط به بازارها و مراکز تجاری با ۴۴ درصد بوده است. این آمارها نشان می‌دهد که حتی با وجود مجموعه‌های مهمی مانند موزه‌های آستان قدس یا خانه‌های تاریخی، میزان آشنایی زائران همچنان پایین است.

بامشکی ادامه داد: این موضوع نشان می‌دهد که معرفی مراکز مکمل زیارت به‌ درستی انجام نشده و نیازمند گسترش فعالیت‌ها در این زمینه هستیم. در سال‌های اخیر اقداماتی انجام شده است؛ از جمله آموزش تاکسیران‌ها، نصب تابلوهای معرفی مراکز گردشگری در ایستگاه‌های قطار شهری و محلات تاریخی و معرفی کامل این مراکز در سایت میزبان شهرداری که به چند زبان نیز ارائه شده است. با این حال همچنان نیاز به توسعه راهنمایی‌ها و شناساندن این ظرفیت‌ها وجود دارد.

وی با بیان اینکه بخش اقتصادی و بازاریابی از مهم‌ترین محورهای این طرح است، تصریح کرد: برای موفقیت چنین طرحی باید مدل اقتصادی آن کاملا روشن باشد. در جلسات متعدد با سرمایه‌گذاران بر این موضوع تاکید شده که چون بخش خصوصی قرار است کسب درآمد کند، دست آن در بازاریابی، تبلیغات و اجرای مدل اقتصادی بازتر است. از ظرفیت بدنه اتوبوس‌ها و تبلیغات محیطی نیز می‌توان بهره گرفت. همچنین نقاطی که اتوبوس‌ها می‌توانند در آن توقف داشته باشند، قابلیت درآمدزایی خواهند داشت، چراکه در حال حاضر نیز کسب‌وکارهای فعال در این نقاط چنین ظرفیتی را ایجاد کرده‌اند.

معاون زیارت و گردشگری شهرداری مشهد ضمن بیان اینکه چند پنل مختلف نیز طراحی شده است، ادامه داد: ازجمله ارائه خدمات گروهی برای انتقال گردشگران از هتل‌ها به مراکز فرهنگی و تاریخی. زائران غیرایرانی نیز از مخاطبان جدی این طرح هستند و ضرورت دارد خدمات استاندارد و مشخصی برایشان ارائه شود. جامعه فعالان گردشگری، اصناف و انجمن‌ها مانند اتحادیه دفاتر زیارتی نیز می‌توانند نقش موثری ایفا کنند.

وی با اشاره به محدودیت‌های موجود در سطح شهر گفت: یکی از چالش‌های مهم در اجرای طرح، محدودیت‌های ترافیکی است که ضرورت ایجاد خطوط ویژه را مطرح می‌کند؛ امری که در بسیاری از نقاط شهر با محدودیت مواجه است. در این طرح دو مدل برای اجرا پیش‌بینی شد؛ یکی مدل سازمانی با پرداخت یارانه و دیگری حضور بخش خصوصی. تاکید ما همواره این بود که بخش خصوصی وارد شود، زیرا اگر قرار باشد این طرح در آینده ادامه‌دار و در شهر تثبیت شود، حضور فعال بخش خصوصی ضروری است.

بامشکی خاطرنشان کرد: هرچند اجرای این طرح نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه دارد، اما برای برندینگ شهر مشهد و جایگاه آن در جهان اسلام اهمیت ویژه‌ای دارد. برخی اتفاقات باید در شهری با این جایگاه رخ دهد، حتی اگر در ابتدا هزینه‌هایی به همراه داشته باشد. با پیگیری‌های انجام‌شده تلاش بر این است که این طرح هرچه سریع‌تر عملیاتی شود، زیرا می‌تواند نقش مهمی در معرفی ظرفیت‌های فرهنگی و تاریخی مشهد و تکمیل تجربه زیارت ایفا کند.

انتهای پیام