تغییر الگوی کشت، بازتابی از شرایط اقلیمی و اقتصادی استان است؛ محصولی که پیش از این بیشتر در خراسان جنوبی به نام زعفران قائنات شناخته می‌شد، اکنون در زنجان نیز رواج یافته و ظرفیت قابل توجهی برای بهره‌وری اقتصادی ایجاد کرده است.

بر اساس آمار جهاد کشاورزی، کشاورزان زنجانی تاکنون حدود ۱۳۰ هکتار از اراضی خود را به کشت زعفران اختصاص داده‌اند و انتظار می‌رود حدود ۳۲۵ کیلوگرم زعفران از مزارع استان برداشت شود. این محصول نه‌تنها نیاز آبی پایینی دارد، بلکه به مدت هفت سال در زمین باقی می‌ماند و مقاومت بالایی در برابر آفات و بیماری‌ها دارد که آن را به جایگزینی مناسب برای محصولات پرآب تبدیل می‌کند.

این روند نشان می‌دهد که کشاورزان زنجانی با انتخاب محصولاتی سازگار با شرایط کم‌آبی نه‌تنها منابع آب را مدیریت می‌کنند، بلکه به سمت محصولات اقتصادی با ارزش افزوده بالا حرکت کرده‌اند؛ راهکاری که می‌تواند الگویی برای سایر مناطق با محدودیت منابع آب باشد.

در این‌باره، معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی زنجان با اشاره به آغاز کشت ۱۵/۵ هکتاری زعفران در استان، می‌گوید: امسال با توجه به استقبال کشاورزان بیش از یک هزار هکتار کشت بهاره انواع گونه‌های سازگار با شرایط انجام شده است. 

پیمان حائری با بیان اینکه این گیاهان به دلیل نقش حیاتی در ارتقای سلامت، خودکفایی دارویی، ایجاد فرصت‌های شغلی و توسعه اقتصادی و همچنین سهم مهم‌شان در تأمین مواد اولیه صنایع غذایی و دارویی، همواره مورد توجه کشاورزان و مسئولان بخش کشاورزی قرار داشته‌اند، می‌افزاید: در سراسر کشور و به‌ویژه در استان زنجان، کشت گیاهان دارویی نه‌تنها باعث ایجاد اشتغال و افزایش درآمد کشاورزان می‌شود، بلکه می‌تواند به توسعه پایدار کشاورزی، بهره‌برداری بهینه از منابع طبیعی و ارزآوری برای کشور نیز کمک کند. 

وی با اشاره به اینکه کشت گیاهان دارویی هم به صورت پاییزه و هم بهاره انجام می‌شود، ادامه می‌دهد: کشت پاییزه معمولاً از اواخر تابستان آغاز شده و بسته به نوع گونه تا اواسط پاییز ادامه می‌یابد. توجه به زمان مناسب کشت و برنامه‌ریزی دقیق برای آماده‌سازی بستر کاشت توسط کشاورزان به ویژه در کشت‌های دیم، نقش کلیدی در موفقیت عملیات کشاورزی دارد. 

گیاهان دارویی فرصتی برای اشتغال و توسعه پایدار

کارشناسان و مسئولان جهاد کشاورزی زنجان معتقدند که رعایت اصول فنی و استفاده از نهاده‌های با کیفیت مانند بذر، نشا، نهال و پیاز، عامل موفقیت کشت گیاهان دارویی است. استقبال کشاورزان و حمایت سازمان‌ها باعث شده در سال جاری بیش از هزار هکتار کشت بهاره و حدود ۱۵/۵ هکتار کشت پاییزه زعفران و موسیر در استان انجام شود.

به گفته آن‌ها، گیاهان دارویی نیاز آبی کم و مقاومت بالا در خاک‌های ضعیف دارند و می‌توانند به احیای اراضی کاهش فرسایش خاک و استفاده بهینه از منابع آب کمک کنند. همچنین کشت این محصولات در مناطق روستایی می‌تواند معیشت خانوارها را بهبود دهد و ارزش اقتصادی بالایی ایجاد کند.

کارشناسان جهاد کشاورزی زنجان تأکید می‌کنند که گیاهان دارویی به‌عنوان منابع ژنتیکی و ثروت ملی توسعه کشت و تولید فرآورده‌های آن‌ها را به‌عنوان راهکاری موثر برای خودکفایی دارویی، اشتغال و ارزآوری کشور مطرح می‌کنند.

کارآفرینی؛ حلقه مفقوده توسعه کشاورزی در ایران 

با وجود گسترش روزافزون دانشکده‌های کشاورزی و تربیت نیروی تحصیلکرده، کشاورزی ایران هنوز از توسعه شایسته باز مانده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که کمبود نیروی انسانی نیست، بلکه فقدان کارآفرینی واقعی و مهارت‌های عملی فارغ‌التحصیلان مانع اصلی رشد بخش کشاورزی است.

کارآفرینی واقعی فراتر از مدیریت پشت میز است و شامل کار عملی در مزرعه، فرآوری و بسته‌بندی محصول می‌شود. تجربه استان زنجان نشان می‌دهد که با بهره‌گیری از ظرفیت‌های اقلیمی و تاریخی، کشت زعفران و گیاهان دارویی می‌تواند فرصت‌های بی‌نظیری برای اشتغال، ارزش‌آفرینی و کسب روزی حلال ایجاد کند.

به نظر کارشناسان، تربیت فارغ‌التحصیلان خلاق و کارآفرین در آموزش عالی و ایجاد محیط‌های عملی و انتقادی، کلید توسعه پایدار کشاورزی و بهره‌وری حداکثری از منابع است. بدون چنین رویکردی، دانش تئوری کافی نیست و بخش کشاورزی همچنان از ظرفیت واقعی خود عقب خواهد ماند.

در این رابطه، یک کارآفرین زنجانی در حوزه گیاهان دارویی بخصوص کاشت زعفران با اشاره به اصالت تاریخی زعفران در زنجان و نقش کشاورزان پیشرو، به خبرنگار ایسنا می‌گوید: در ۱۵ سال اخیر با حمایت سازمان جهاد کشاورزی و بهره‌برداران پیشرو، تولید زعفران در استان رشد قابل توجهی داشته و با توجه به مصرف آب پایین و بهره‌وری بالا، کیفیت محصول استان بالاتر از بسیاری مناطق دیگر است. این ویژگی‌ها باعث شده زعفران زنجان قابلیت صادرات و ورود به بازارهای جهانی را داشته باشد. 

محسن نورمحمدی با اشاره اهمیت فرآوری، بسته‌بندی و بازاریابی، ادامه می‌دهد: تولید خام کافی نیست؛ ارزش‌آفرینی زمانی اتفاق می‌افتد که محصول به مرحله بسته‌بندی، فرآوری و فروش برسد. این مسیر هم برای کشاورز، هم برای صادرکننده و هم برای سایر عوامل زنجیره، سودآور و اشتغال‌زا خواهد بود. 

وی در حوزه گیاهان دارویی نیز اشاره می‌کند که استان زنجان ظرفیت بالایی برای تولید محصولاتی با کیفیت و بازارپسند دارد سطح زیر کشت گیاهان دارویی در استان حدود ۳۰۰ هکتار است و این محصولات به کشورهای اروپایی نیز صادر می‌شوند. با توجه به ماده مؤثر بالای این محصولات و تولید ارگانیک، نگرانی از بازار فروش نداریم.  

حمایت هدفمند کلید رفع چالش‌های کشاورزی و توسعه اشتغال

کارآفرینان و تولیدکنندگان حوزه کشاورزی استان زنجان معتقدند که عدم دسترسی به تسهیلات بانکی، نبود فضای مناسب برای فرآوری و کمبود مشاوره تخصصی، از اصلی‌ترین موانع رشد و توسعه فعالیت‌های کشاورزی و صنایع وابسته به آن است. به گفته آن‌ها، این محدودیت‌ها باعث شده تا بسیاری از ظرفیت‌های بالقوه استان در ایجاد اشتغال و ارزش افزوده به صورت کامل مورد استفاده قرار نگیرد.

با این حال، فعالان بخش کشاورزی بر این باورند که پشتیبانی هدفمند، سرمایه‌گذاری مناسب و همکاری نهادهای دولتی و خصوصی می‌تواند مسیر ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم را در استان هموار کند و تولیدکنندگان را به سمت توسعه پایدار سوق دهد.

تجربه تولیدکنندگان همچنین نشان می‌دهد که فعالیت زنان در قالب صنایع خانگی و کوچک، آموزش و مشاوره تخصصی و حمایت‌های مالی نقش مهمی در افزایش ارزش افزوده محصولات کشاورزی دارد. علاوه بر این، بهره‌گیری از فروش آنلاین و دیجیتال مارکتینگ به کشاورزان و تولیدکنندگان کمک می‌کند تا محصولات خود را به بازارهای داخلی و جهانی عرضه کنند و درآمد بیشتری کسب کنند.

کارآفرینان زنجانی تأکید دارند که همکاری میان تولیدکنندگان، کارآفرینان و نهادهای حمایتی می‌تواند زمینه‌ساز مسیر تولید ملی، تقویت کیفیت محصولات ایرانی و ارزش‌آفرینی پایدار در استان باشد، به نحوی که هم کشاورزان و تولیدکنندگان و هم مصرف‌کنندگان از آن بهره‌مند شوند.

انتهای پیام